IBBY-project in de kijker: ‘Literary Games’ uit Cyprus
Hoe kunnen we jongeren en volwassenen aanmoedigen om te lezen voor hun plezier? Het is een thema dat veel organisaties aanzet tot creatieve en innovatieve projecten waarmee ze bijdragen aan een brede leescultuur. In deze reeks zoomt Iedereen Leest in op leesbevorderingsinitiatieven die navolging verdienen en die andere organisaties kunnen inspireren om gelijkaardige projecten op te zetten. In deze aflevering: het Literary Games-project (‘Literaire Spelen’) uit Cyprus.
in het Engels geschreven door gastauteur Yasmine Motawy,
naar het Nederlands vertaald door stagiaire Lena Heyndrickx
IBBY staat voor International Board on Books for Young People. Het is een internationaal netwerk dat mensen verbindt die professioneel bezig zijn met kinderboeken en leesbevordering. Zo streeft IBBY wereldwijd naar toegang voor boeken voor elk kind. Het netwerk werd opgericht in 1953 en heeft afdelingen in 80 landen, waaronder twee in België: IBBY Vlaanderen en IBBY Belgique-francophone. IBBY Vlaanderen opereert onder de vleugels van Iedereen Leest en wil met dit artikel IBBY-praktijken uit het buitenland breder ontsluiten in Vlaanderen.
Post-corona
De Cyprus-afdeling van IBBY (CyBbY) investeert al lange tijd in leesbevorderingsactiviteiten. Hun werk verschoof tijdens de pandemiejaren online. Eens de maatregelen versoepelden, zaten de negen bestuursleden samen en besloten ze hun inspanningen te verdubbelen om boeken te brengen naar kinderen die ofwel dierbaren verloren hadden tijdens de pandemie, ofwel leden onder de psychologische tol van langdurige afzondering. De lockdown had de leercrisis verergerd en veel kinderen op Cyprus hadden, net als in de rest van de wereld, een achterstand opgelopen. De schadelijke gevolgen van de pandemie waren niet gelijk verdeeld; kinderen uit arme gezinnen en kansarme en kwetsbare kinderen werden het zwaarst getroffen, ondanks de inspanningen van de staat en individuele onderwijzers om aan deze nieuwe behoeften te beantwoorden.
Omdat Cypriotische openbare bibliotheken tijdens de lockdown noch literaire programma’s voor kinderen, noch boekenclubs voor jonge lezers organiseerden, was het Ministerie van Onderwijs, Cultuur, Sport en Jeugd blij CYBbY te kunnen ondersteunen bij het organiseren van de Literary Games 2021. De activiteiten uit dit modulaire project eindigden in oktober 2022, maar na een succesvolle eerste editie zal het project naar verwachting elke twee jaar plaatsvinden. Om meer te weten te komen, interviewden we Charalambos Demetriou, bestuurslid van CyBbY en coördinator van de Literary Games.
Naar lezen voor het plezier
Demetriou vertelt dat CyBbY’s werk om boeken naar kinderen te brengen zo belangrijk is omdat deze generatie kinderen misschien wel dichter staat bij hun elektronische apparaten dan bij boeken. Daarbovenop resulteerde de bezetting van Cyprus (in 1974 door Turkije, red.) in kinderboeken die voornamelijk de politieke situatie en de sociale implicaties hiervan belichtten, en dat tot ver in de jaren 90. Tot dan “onderwezen” leerkrachten literatuur in plaats van de verschillende aspecten ervan te benaderen. Pas in de jaren 2000 kwamen er meer gevarieerde onderwerpen, steeg de kwaliteit van Cypriotische kinderliteratuur en werd een modern literatuurcurriculum ontwikkeld voor onderwijs. Door te toenemende invloed van digitale media op leesgewoonten, vond CyByY het voor alle betrokkenen belangrijk om harder te focussen op lezen voor het plezier.
CyBbY’s kleine team van vrijwilligers heeft een visie ontwikkeld die boeken promoot door lezen in te bedden in ervaringsgericht leren en spelen, kinderen aan te moedigen hun eigen boeken te kiezen en ‘sociale’ leesstrategieën te gebruiken die gezonde competitie rond lezen stimuleren.
Helende boeken
In de nasleep van de COVID-beperkingen was er een aanzienlijke stijging van meldingen over huiselijk geweld en een toename van psychologische problemen. Demetriou vertelt dat dit voor CyBbY de aanleiding was om “iedereen te laten proeven van lezen als een speelse en helende ervaring die hen helpt te ontsnappen wanneer dat nodig is en plaatsen te bezoeken waar ze duizend levens kunnen leiden. Dr. Katerina Karatasou, verbonden aan de Frederick Universiteit Cyprus en CyBbY-secretaris, ontwikkelde een nieuw kader om kinderen aan te moedigen actiever betrokken te zijn bij digitale media. Karatasou schreef het voorstel voor het oorspronkelijke project en hield toezicht op de uitvoering ervan.
De Literary Games is niet het eerste project van CyBbY dat gericht is op helen. Ze hebben een succesvolle Furry Reading Club (‘Pluizige Leesclub’) die kinderen aanmoedigt te lezen in een ondersteunende, creatieve omgeving. Getrainde honden vergezellen Cypriotische schrijvers tijdens een boeklezing. Die lezingen worden vaak gevolgd door activiteiten gebaseerd op het gelezen boek. Het stille gezelschap van een hond als leespartner biedt de kinderen de kans om in hun eigen tempo leesuitdagingen aan te gaan, zonder bang te hoeven zijn om beoordeeld te worden. De Furry Reading Club moedigt ook kinderen aan met leerproblemen, dyslexie, autisme en leesangst om voor te lezen aan honden, met uitstekende resultaten.
Piraten
Het thema van deze eerste editie van de Literary Games was… piraten! Piraten op schepen, piraten die de zeeën bevaren en piraten die landen op onbewoonde eilanden. De officiële aankondiging van de Literary Games werd gemaakt in oktober 2021 tijdens het Nicosia Book Fest, met een creatief piratenfeest op het Kids-podium op het festivalterrein: “We wouden de sfeer veranderen en iedereen uit hun kot lokken na bijna twee heel moeilijke jaren.” De Literary Games omvatten een reeks ervaringsgerichte workshops en trainingen voor leerkrachten en kinderen, een nationale wedstrijd voor het maken van literaire bord-/vloerspellen en boekpresentaties.
CyBbY vroeg basisschool Akaki om ambassadeurschool te zijn voor de Literary Games. Het idee was dat de resultaten van het project konden worden verspreid via het pedagogische netwerk van de school en dat andere scholen versies van de Literary Games die bij hen pasten konden personaliseren en overnemen. “We begonnen met de leerkrachten op te leiden zodat zij boeken met piraten konden beginnen te integreren in hun curricula en hun ervaringsgerichte activiteiten. Na de eerste training ondersteunde CyBbY de schoolfaculteit het hele jaar door met trainingen, boekaanbevelingen en opvolgmomenten, zowel online als persoonlijk.”
Allereerst brachten de kinderen hun bordspellen, die ze aan het ontwikkelen waren, mee naar de Griekse taallessen en leerden ze hoe ze correcte retoriek konden gebruiken om de regels en instructies van het spel te ontwikkelen. Hun leerkrachten begeleidden hen om creatieve manieren te vinden om de vragen, die ze bedacht hadden over de boeken die ze aan het lezen waren, te integreren in klassieke bordspelen zoals Monopoly, Trivial Pursuit en Jenga. Een bordspel ontwikkelen werd eerst gezien als optionele activiteit, omdat CyBbY bang was dat het te moeilijk zou zijn. Desondanks werd het zeer goed ontvangen: “We probeerden ook ouders aan te moedigen tijdens de spellen om ongestoord tijd met hun kinderen door te brengen. Ze werkten samen aan het maken van de bordspellen, of aan de vragen verzinnen rond de gekozen boeken.”
Podcast BookStops
Studenten lazen, onderzochten, bespraken, schreven korte teksten over piraten, en uiteindelijk creëerden ze een podcastserie over de piratenboeken die ze lazen. Het was waarschijnlijk de eerste podcast voor leerlingen in het Grieks. Tijdens het ontwikkelen van de podcast moesten de kinderen nadenken over hoe ze over boeken konden praten in dit medium waarin de luisteraar de boeken niet kon zien. Ze leerden de uiterlijk kenmerken van het boek beschrijven en de auteurs, illustratoren en zelfs de vertaler introduceren om context te geven aan de luisteraar. De leerlingen van het zesde leerjaar ontwikkelden zelfs een script voor de podcast en deelden het met de rest van de school. Zo hadden alle afleveringen hetzelfde patroon. De studenten werkten vanop afstand samen door middel van online gedeelde documenten. Het was verbazingwekkend om te zien dat dezelfde leerlingen die excuses verzonnen om hun huiswerk niet te doen, hard werkten om manieren te vinden om hun podcasts af te werken.
De school maakte ook posters met een QR-code die scanners doorstuurde naar het Spotify-kanaal van de school. Zo konden ze naar de podcastserie, genaamd BookStops, luisteren. De posters werden overal in de school opgehangen en nodigden voorbijgangers uit om te scannen en te luisteren. De podcasts waren een constructieve manier om mobiele technologie te benaderen en hielpen het project te versterken buiten de school.
De studenten slaagden erin elke week een nieuwe aflevering te brengen tussen januari 2022 en april 2022. Kinderen uit alle jaren namen deel aan de activiteit en de kinderen die wouden, konden bijdragen aan de opnames, ongeacht hun lees- of spreekvaardigheid. “Over vele jaren zullen deze studenten, dan volwassen, zich het project herinneren wanneer ze inloggen op de podcast en naar een aflevering luisteren.”
Ondersteunende partners
“CyBbY heeft beperkte middelen, maar we zijn gemotiveerd door onze liefde voor boeken en kinderen. We werken hard om formele en informele partnerschappen te ontwikkelen met organisaties die even gemotiveerd zijn.” Het Cypriotische ministerie van Onderwijs, Sport en Jeugd hielp CyBbY door een formele oproep uit te sturen naar alle basisscholen die onder het ministerie vallen om deel te nemen aan de Spelen. Het Pedagogisch Instituut van Cyprus nam CyBbY op in zijn Filanagnosia-schoolnetwerk, waardoor ze alle scholen in het netwerk konden informeren over de Literary Games. Het zorgde er ook voor dat basisschook Akaki kon communiceren met de andere scholen in het netwerk en de ervaring van het organiseren van de Literary Games te delen.
Een van de belangrijkste partnerschappen waaraan CyBbY werkte, was met de leerkrachten van basisschool Akaki. Na twee uitputtende jaren van hybride onderwijs waren leerkrachten aanvankelijk terughoudend om extra werk aan te nemen. Ze vroegen: ‘is dit wel het juiste moment voor dit project?’. Eens ze overtuigd waren dat de Literary Games geen extra werk betekende, maar een aanpassing van wat ze al deden, “hebben we ze geleidelijk aan overgehaald en hun steun zorgde voor het succes van het hele project.” Samen met CyBbY zorgden de leerkrachten ervoor om de activiteiten van de Literary Games in te passen in het jaarlijkse actieplan van de school.
Om leerkrachten van andere scholen te bereiken, die lesgeven op verschillende niveaus, boden drie ervaren leerkrachten, elk van één niveau (kleuterschool, lagere en middelbare school), die geïnteresseerd waren in kinderliteratuur, zich vrijwillig aan om speciale workshops voor zowel theorie als praktijk te ontwikkelen en te coördineren. CyBbY werkte ook samen met Mythopori, een lokale groep pedagogen die workshops voor kinderen organiseert in drie verschillende steden. Zij ontwikkelden en coördineerden de workshops voor kinderen en documenteerden de workshopplannen, resultaten en reflecties die allemaal onderdeel zouden worden van de publicatie.
Sandra Eleftheriou, een bekroonde lokale illustrator, bood haar tijd en moeite aan om de mascotte van CyBby, Kritonio (links afgebeeld), te transformeren in een piraat zodat hij de mascotte van het project kon worden. Zij had deze mascotte namelijk ook in eerste instantie ontworpen en geïllustreerd.
“De wind onder onze vleugels waren echt de mensen die ons pad bij elke bocht gemakkelijk maakten, zoals de verantwoordelijken voor de plaatsen waar de training en workshops plaatsvonden, zoals parken, musea en culturele centra. We hadden het niet kunnen doen zonder de leden van CyBbY die hun talenten aanboden om te helpen met het opzetten van een nieuwe webpagina en online registratie. Ook anderen gaven kunstadvies en werkten in het planningscomité voor de wedstrijd spellen maken.” De boekbemiddelaars spendeerden ontelbare uren voor elke training en workshopbijeenkomst, meestal online, om de inhoud te finaliseren en logistieke problemen op te lossen, zoals de registratie opzetten, benodigde materialen verzamelen, deelnamediploma’s uitreiken, … Demetriou vertelt: “We overwonnen de beperkte middelen die we tot onze beschikking hadden door contact op te nemen met de oudervereniging van de school om ons te voorzien van de boeken die we nodig hadden. We losten het gebrek aan een opnamestudio voor de podcast op door leerkrachten te tonen hoe ze hun mobiele telefoons kunnen gebruiken om de opnames te maken. Waar een wil is, is een weg.”
We waren erg verrast om te zien dat het project veel breder aansloeg dan oorspronkelijk gepland. Onderwijzers, en niet alleen boekbemiddelaars, vroegen hoe ze betrokken konden raken bij de volgende editie van de Literary Games. We gaven presentaties aan studenten taalkunde van de universiteit en aan de Cypriotische lerarenvereniging. Beide werden zeer goed ontvangen. We vonden zelf een stuk dat zowel online als gedrukt is verschenen in een van de grootste kranten van Cyprus over de activiteiten op de Akaki basisschool. De titel luidde: “Basisschool Akaki: een school voor boekenliefhebbers”. Demetriou werd ook uitgenodigd om het project op nationale televisie te presenteren.
Disseminatie
Nu CyBbY begint met de Literary Games 2023 te plannen, denken ze na over het belang van het verspreiden van informatie over leesbevorderingsprojecten. Demetriou zegt: “Het lijkt erop dat als we in contact kunnen komen met anderen van over de hele wereld die werken rond leesbevordering, we niet zelf alles te hoeven ‘ontdekken’. We moeten eenvoudige manieren vinden om de kennis en ervaring te delen die we hebben, over taalbarrières heen. Sommige dingen werken op verschillende manieren in verschillende landen, maar als het gaat over leesbevordering en filanagnosia [Grieks voor ‘de liefde voor lezen’], zijn de waarden en reacties van mensen bijna universeel.”
Deel dit artikel:
