Praktijk in de kijker: ‘Tante Tilda’ van Kopke-t
Hoe kunnen we het leesplezier van jongeren en volwassenen vergroten? Het is een thema dat veel organisaties aanzet tot creatieve en innovatieve projecten waarmee ze bijdragen aan een brede leescultuur. In deze reeks zoomt Iedereen Leest in op leesbevorderingsinitatieven die navolging verdienen en die andere organisaties kunnen inspireren om gelijkaardige projecten op te zetten. Dit keer staan de Tante Tilda-voorstellingen van Kopke-t in de kijker.
door Katrien Elen
Kopke-t, een vzw gekend om zijn crea-ateliers, musicalworkshops en muzikale theatervoorstellingen, wil via de figuur van Tante Tilda - een grappige tante en een echte boekenwurm - met twee types voorstellingen en bijbehorende lesmappen het lees- en taalplezier van kleuters en lagere schoolkinderen triggeren. Iedereen Leest woonde een try-out voorstelling bij en sprak met de initiatiefnemer en musicalactrice Sara Pieters, a.k.a. Tante Tilda.
Tweeluik
Tante Tilda, dat als try-out voor basisscholen startte in 2021, is een tweeluik. Enerzijds is er een vertelvoorstelling in de klas - Tante Tilda’s woordenzoektocht – en anderzijds een theatervoorstelling voor scholen (en families) in de bibliotheek - Op visite bij Tante Tilda. Scholen kunnen het hele traject volgen, of voor één van de voorstellingen kiezen. De korte klasvoorstelling draait om ‘Tante Tilda’s Woordenboekje’, een klein boekje waarin Tante Tilda de allermooiste en soms ook zelfverzonnen woorden bewaart. Net als de bibvoorstelling heeft deze passage in de klas als doel om de leerlingen en hun leerkrachten warm te maken voor lezen en boeken en het enthousiasme rond taal te vergroten. De komst van Tante Tilda is bovendien onaangekondigd.‘De verrassing maakt de leerlingen meteen alert,’ zegt Sara. ‘Je ziet hen denken: “Wie is er hier aan het zingen?”. Tegelijk zitten de kinderen in hun vertrouwde omgeving, waardoor ook de meest schuchtere leerlingen snel op hun gemak zijn.’
Wij woonden een try-out van de bibliotheekvoorstelling bij in de Deurnese bib Arena. De leerlingen die te gast zijn, kregen Tante Tilda en haar woordenboekje eerder al over de vloer in de klas. Dat is meteen op te maken uit de enthousiaste reacties van de leerlingen. ‘Tante Tildaaaa,’ gillen ze in koor als het flamboyante personage haar opwachting maakt in haar kleurrijke huiskamer. Wat volgt is een wervelend verhaal over een geheimzinnige liefdesbrief boordevol taalprikkels. Zo vallen er overal letters te herkennen in het decor, maakt Tante Tilda een woordenslang met dierennamen die eindigt in een aanstekelijke rap en vertelt ze een spannend verhaal met behulp van schaduwpoppen en een lichtbak. Haar liefde voor taal en boeken vormt de rode draad doorheen de voorstelling. Voor deze voorstellingen overlegde Kopke-t over het concept met Bibliotheek Arena Deurne en Bib op School, een project van de openbare bibliotheek Antwerpen waarbij bibliotheken hun collectie naar de scholen brengen.
Toegankelijke methodieken
‘Ik wil de leerlingen en leerkrachten echt spelenderwijs laten ontdekken hoe leuk het is om met taal en verhalen aan de slag te gaan,’ zegt Sara na afloop van de voorstelling. ‘Tante Tilda’s woordenzoektocht en Op visite bij Tante Tilda moeten hen prikkelen en bewust maken dat taal meer is dan leren lezen en schrijven. Ook rijmspelletjes en liefdesbrieven zijn taal.’
Om in het opzet te slagen is hetgeen er voor- en achteraf in de klas gebeurt minstens even belangrijk voor Kopke-t. ‘Het mag niet stoppen bij het bezoek van Tante Tilda,’ zegt Sara. ‘De voorstelling is niet zomaar een leuk intermezzo voor een basisschool maar wil leerlingen op een speelse en tegelijk deskundige manier met lezen in aanraking brengen. Daarom ontwikkelde Sara twee lesmappen, eentje bij de klasvoorstelling en eentje bij de bibvoorstelling. In die lesmappen kunnen leerkrachten niet alleen de teksten terugvinden van enkele liedjes die in de voorstellingen worden gezongen, maar ook inspiratie opdoen om in de klas te spelen met letters, woorden en verhalen: van de ABC-dans tot een woordenmemory. Daarnaast zitten er ook conversatiestarters in de lesmap om in gesprek te gaan met de leerlingen over de (voor)leesgewoonten in hun gezin en bevatten de lesmappen ‘eerste hulp bij voorleesvrees’ en ‘de boekenkeuze van Tante Tilda’. Hiervoor kreeg ze input van Iedereen Leest via Boekenzoeker. ‘Ik geef heel veel materiaal mee,’ zegt Sara. ‘Genoeg om een bij wijze van spreken een ganse week mee aan de slag te gaan. Vanuit mijn ervaring als coach muzische vorming weet ik dat leerkrachten op zoek zijn naar toegankelijke methodieken.’
Muziek als toeleider
Via het Tante Tilda-project streeft Kopke-t ernaar leerlingen en leerkrachten te enthousiasmeren om zelf op korte en lange(re) termijn in verhalen en boeken te duiken én om meer naar de bib te gaan. Om te weten te komen of de try-out voorstellingen en het aangeboden lesmateriaal hiertoe aanzetten, voerde Sara een evaluatie uit. Er was niet alleen de bevraging voor leerlingen en leerkrachten net na de voorstelling, maar ook een evaluatie die pas enkele maanden later werd ingevuld. Daarin polste Sara naar het gebruik van de lesmappen en wou ze weten of de voorstelling iets in beweging had gezet in de klaspraktijk. ‘Het was niet altijd gemakkelijk om die evaluaties terug te krijgen,’ zegt Sara. ‘Maar die input is voor mij erg waardevol. Op basis van de feedback op de try-outs zullen we de voorstelling bijsturen alvorens Tante Tilda gaat toeren in scholen en bibs.’ Een goede samenwerking met scholen is cruciaal: de voorstellingen moeten door de school zelf gezien worden als een ondersteuning van het leesklimaat, niet zomaar als een vrijblijvend cultureel aanbod.
Aan de reacties van de leerlingen ervaart Sara alvast dat haar voorstelling aanslaat. ‘Kinderen leren het meest als ze plezier maken. Als dat de graadmeter is, dan zit het goed. Er wordt iedere keer enthousiast meegedanst en gezongen.’ Het geheim van het succes zit volgens Sara in de variatie van haar voorstellingen. ‘Ik appelleer aan alle kinderen door zowel muziek-, drama- als danselementen te integreren. Kinderen die minder talig zijn, kan ik misschien wel bereiken via muziek. Anderen vinden net het figurentheater leuk. En de rap doet zelfs de ‘coole’ jongens opveren van hun bank. Door die verscheidenheid in muzische werkvormen krijg ik iedereen mee in de taal- en boekenliefde van Tante Tilda.’
Meegroeien met kinderen
Kopke-t richt zich met haar Tante Tilda-voorstellingen op een positieve en creatieve manier tot de leerlingen van de derde kleuterklas tot het tweede leerjaar. ‘Een cruciale leeftijd voor leesbevordering,’ weet Sara. ‘Als je dan het leesplezier niet aanwakkert, dan krijg je dat later nog moeilijk rechtgetrokken.’ Voor kleuters ligt de focus op letters, in het eerste leerjaar op woorden, in het tweede op zinnen. ‘Naargelang het niveau van de leerlingen, kan ik hier flexibel op inspelen,’ voegt ze toe. ‘Als ik merk dat de kleuters bijvoorbeeld al vlot de letters in het decor herkennen, schakel ik een versnelling hoger.’
Door zich met haar aanbod op scholen te richten, bereikt Kopke-t ook de leerlingen die van thuis uit minder vertrouwd zijn met voorlezen of de bibliotheek. ‘Daarom vindt Op visite bij Tante Tilda in de bib plaats,’ zegt Sara. ‘Tijdens die voorstelling mogen scholen de ouders van de leerlingen uitnodigen. Zo kunnen ook zij hun weg vinden naar de bib. Bibliotheken kunnen daar dan weer op inspelen door aansluitend een rondleiding of een andere activiteit voor ouders te voorzien.’ Al blijft de toeleiding naar de bib iets om blijvend op in te zetten.
Het is de droom van Sara om met de figuur van Tante Tilda op een muzische en laagdrempelige manier rond leesbevordering te blijven werken. ‘Tante Tilde is een herkenbaar personage,’ zegt ze ‘Wie weet kan ze wel meegroeien met de kinderen. Of komt er nog een boekje met haar liedjesteksten. Als Tante Tilda een positieve invloed zou kunnen hebben op het leesgedrag van kinderen, dat zou mooi zijn.’
Voor de realisatie van dit project deed Kopke-t beroep op subsidies voor leesbevordering van Literatuur Vlaanderen. Wil je met jouw organisatie ook een leesbevorderingsproject opzetten? Lees het reglement en de indienvoorwaarden. Je vindt er ook meer info over de samenwerking met Iedereen Leest.
Deel dit artikel:
