Praktijk in de kijker: ‘Boeken - bevragen - babbelen’ van De Mangoboom in Bloei
Hoe kunnen we het leesplezier van jongeren en volwassenen vergroten? Het is een thema dat veel organisaties aanzet tot creatieve en innovatieve projecten waarmee ze bijdragen aan een brede leescultuur. In deze reeks zoomt Iedereen Leest in op leesbevorderingsinitiatieven die navolging verdienen en die andere organisaties kunnen inspireren om gelijkaardige projecten op te zetten.
door Katrien Elen
Een leesbevorderingsproject opzetten, dat was nieuw voor De Mangoboom in Bloei, een vzw die in Anderlecht activiteiten en huiswerkbegeleiding organiseert voor schoolkinderen met een andere thuistaal dan het Nederlands. Met het project ‘Boeken - bevragen - babbelen’ werkte de vzw een schooljaar lang rond de boeken van auteurs Laïla Koubaa en Jan De Kinder. Iedereen Leest ging een kijkje nemen en sprak met initiatiefnemer Marie Rose Venneman.
Verhalen in het huiswerkatelier
Naast een rustige leerplek aanbieden wou De Mangoboom in Bloei ook verhalen een plek geven in haar huiswerkatelier. Hoe kunnen we het leesgedrag van onze kinderen - voor wie het Nederlands vaak de tweede of derde taal is - stimuleren en de drempel om een boek te lezen verlagen? Dit was het uitgangspunt voor ‘Boeken - bevragen - babbelen’. ‘Vanuit de scholen kregen we het signaal dat begrijpend lezen voor veel van onze kinderen erg moeilijk is,’ zegt Marie Rose. De vzw besloot daarom om een jaartraject uit te werken rond lezen. ‘Het oorspronkelijke idee was dat één boek, dat de kinderen zelf mochten kiezen, zou centraal staan. Maar uit gesprekken met Iedereen Leest bleek al snel dat dit geen ideaal uitgangspunt was,’ zegt Marie Rose. ‘Met één boek zou je nooit alle kinderen tussen zes en twaalf - of negen in de praktijk - uit ons huiswerkatelier kunnen plezieren.’ De Mangoboom in Bloei besloot daarom om twee auteurs te selecteren uit wiens oeuvre elk kind een boek kon kiezen.
‘Onze kinderen, die vaak migratieroots hebben, moesten zich in hun verhaal kunnen herkennen.’ Daarom koos de organisatie voor minstens één auteur met een migratieachtergrond. Op basis van enkele suggesties van Iedereen Leest belandde De Mangoboom in Bloei zo bij de boeken van Laïla Koubaa en Jan De Kinder.
Vrij lezen
Bij het begin van het schooljaar 2021-2022 mocht elk kind uit de huiswerkklas, na een korte voorstelling van de boeken, een boek van deze auteurs kiezen dat hen persoonlijk aansprak. Die werden aangekocht door de vzw. De aanschaf van die boeken gaf vervolgens aanleiding om de structuur van de huiswerkateliers - tweewekelijks op dinsdag en donderdag - aan te passen. ‘Voor de pauze bleven we aan klassieke huiswerkbegeleiding doen,’ zegt Marie Rose. ‘Nieuw is dat we achteraf ruimte lieten om te lezen en spelen.’ Het inkorten van de huiswerktijd had een positief effect. ‘De kinderen waren niet alleen meer ontspannen, maar ook veel beter geconcentreerd tijdens het huiswerk maken,’ zegt Marie Rose. ‘Bovendien trokken we extra begeleiders - scholieren uit het middelbaar onderwijs en enkele mama’s - aan. Ook die nauwere omkadering zorgde voor meer rust.
Een boek als vriend
Het leesmoment na de pauze had geen verplicht karakter. De kinderen konden hun eigen boek lezen, alleen of in kleine groepjes. Of er samen met de begeleiders over in gesprek gaan. Maar als ze liever wilden spelen, kon dat ook. Niet alle kinderen hebben dus evenveel gelezen. Bovendien was het aantal verschillende boeken die aanwezig waren beperkt. Waren de kinderen dan niet snel uitgelezen? ‘Ik heb dit niet als een nadeel ondervonden,’ zegt Marie Rose. ‘Voor veel van onze kinderen is lezen moeilijk en zijn ze er minder vertrouwd mee. Door het aanbod te beperken, wordt het net heel behapbaar. De kinderen konden echt vrienden worden met hun boek.’
Tweetalige voorleesuurtjes in de bib
Naast de ingevoerde leestijd tijdens de huiswerkbegeleiding trok De Mangoboom in Bloei voor dit project één woensdagmiddag per maand naar de Nederlandstalige bibliotheek in Anderlecht. Daar namen de kinderen deel aan het tweetalige voorleesuurtje en een workshop rond meertaligheid zodat de kinderen zich positief erkend zouden voelen. ‘Heel fijn, maar twee activiteiten na elkaar bleek te druk,’ zegt Marie Rose. ‘Na afloop van het voorleesuur lasten we daarom vrije leestijd in de bib in. Het bleek veel waardevoller om daar genoeg tijd voor uit te trekken dan ook nog een workshop mee te pikken. Zo konden de kinderen op hun gemak de werking en het aanbod van de bibliotheek leren kennen. Hopelijk zet dit hen aan om zelf in de toekomst ook naar de bib te gaan.’ In de toekomst wil de vzw ook zelf met kinderen van de huiswerkateliers naar de bib gaan om boeken uit te kiezen.
Auteursinterview
Hét hoogtepunt van het project was het auteursbezoek van Laïla Koubaa en Jan De Kinder op een woensdagmiddag aan het einde van het schooljaar. Wij waren er bij.
Voor het moment suprême verzamelen zich een twintigtal kinderen en zes vrijwilligers in Gemeenschapscentrum De Rinck. Met een microfoon in de hand stellen drie van hen om de beurt enkele vragen. Ze doen het vol zelfvertrouwen, al is dat zeker niet evident - Nederlands is niet hun moedertaal. De rest van de aanwezigen kijkt aandachtig toe. ‘Wanneer zijn Laïla en Jan beginnen schrijven?’, en ‘Hoe lang duurt het vooraleer een boek af is?’ willen ze weten, en ‘Waar komt de titel Hoger dan de bergen dieper dan de zee vandaan?’ Eindigen doen de journalisten in spe - na een reeks publieksvragen - met ‘Vonden jullie onze vragen goed?’ Laïla en Jan bevestigen al grinnikend.
‘Ook al doe ik veel auteursbezoeken, toch heb ik zo’n auteursinterview, voorbereid door kinderen, nog niet eerder meegemaakt,’ vertelt Jan ons tijdens de pauze. ‘Maar ik vond het bijzonder fijn om hun vragen te horen. Als auteur zijn die contacten voor mij essentieel. Wist je bijvoorbeeld dat Ridders kussen niet twee extra pagina’s kreeg nadat ik het verhaal uitteste in een klas?’ Maar voor Jan is zo’n auteursbezoek toch vooral geslaagd als hij de kinderen - ‘al was het er één’ - kan aanzetten om meer te gaan lezen, of als hij hen het vertrouwen kan geven om zelf gaan tekenen of schrijven. Of waarom niet, na deze ervaring: om zelf journalist te worden en auteurs te gaan interviewen. ‘Bij het begin van mijn workshop zie ik de kinderen vaak denken: ik kan dat niet, een boek maken. Wel, aan het eind gaan ze allemaal met een zelfgemaakt exemplaar naar huis.’
Het boek komt tot leven
Een boek maken, dat is precies wat de leerlingen gaan doen met Jan tijdens het tweede deel van de namiddag. Terwijl Laïla voor de ene helft van de groep voorleest uit Azizi en de kleine blauwe vogel en achteraf samen met hen filosofeert over het verhaal en jasmijnslingers knutselt, laat Jan stap voor stap zien wat je allemaal met houtskool kan doen en hoe je een miniboekje maakt met papier, krijt en oude tijdschriften. De kinderen hangen aan hun lippen.‘Voor veel kinderen ging er een wereld open’, blikt Marie Rose tevreden terug op het auteursbezoek. ‘De aanwezigheid van Jan en Laïla zorgde ervoor dat de boeken die ze de afgelopen maanden lazen echt zijn gaan leven.’ Na afloop van het traject mogen de kinderen dan ook elk hun boek mee naar huis nemen. ‘Zeker nu ze de auteurs hebben ontmoet, is dit een mooi aandenken.’
“Voor veel kinderen ging er een wereld open. De aanwezigheid van auteurs zorgde ervoor dat de boeken die ze de afgelopen maanden lazen echt zijn gaan leven.”
Toekomstplannen
In de toekomst zou De Mangoboom in Bloei het project graag herhalen. Marie Rose ziet wel nog marge voor verbetering. ‘Idealiter zou het lokaal waar de huiswerkbegeleiding plaatsvindt gezellig worden aangekleed. Nu zitten de kinderen bij het lezen aan dezelfde tafels waar ze hun huiswerk doen.’ Daarnaast droomt ze ervan om de auteursbezoeken aan te bieden tijdens een driedaags paasvakantiekamp: ‘De oudere kinderen uit de huiswerkbegeleiding hebben op woensdagnamiddag vaak al een andere hobby, terwijl ze in de vakantie wel nog op zoek zijn naar activiteiten.’ Daarnaast zou Marie Rose de samenwerking met de bib graag willen intensifiëren. ‘Wij namen gewoon deel aan de activiteit in de bib. Mochten we echt met de bib hebben samengewerkt, hadden we via hen misschien ook kinderen van buiten onze werking kunnen bereiken voor het auteursbezoek.’ Daarnaast zou bijvoorbeeld een wisselcollectie kunnen helpen om het huiswerklokaal meer als leesplek in te richten. Enkele van deze toekomstplannen wil Marie Rose al snel realiseren met een vervolgproject ‘Woorden en boeken: binnen en buiten’, dat van start ging in september 2022.
Tot slot heeft Marie Rose nog een praktische tip voor andere organisaties die een gelijkaardig project willen opzetten: 'Check niet alleen tijdig of de auteurs nog beschikbaar zijn voor een bezoek maar ook welke van hun boeken je nog kan bestellen. Zo vermijd je teleurstellingen. En als een boek toch niet meer leverbaar zou zijn, pols dan eens bij de auteur. Misschien heeft die wel nog exemplaren.'
Voor de realisatie van dit project deed De Mangoboom in Bloei beroep op subsidies voor leesbevordering van Literatuur Vlaanderen. Ook het vervolgproject werd onder een nieuwe aanvraag goedgekeurd. Wil je met jouw organisatie ook een leesbevorderingsproject opzetten? Lees het reglement en de indienvoorwaarden. Je vindt er ook meer info over de samenwerking met Iedereen Leest.
Bekijk de fotoreportage:
Deel dit artikel:
