De leeswereld van Naima Charkaoui
'Lezen is denken met andermans hoofd', zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Naima Charkaoui van 11.11.11.
door Matthias M.R. Declercq
'Kijk', zegt Naima Charkaoui. Ze klapt haar laptop open en wijst naar het scherm: 'Het woord 'kinderboek' staat er letterlijk in.' Verdrag inzake de Rechten van het Kind Aangenomen door de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties op 20 november 1989: dat staat bovenaan de pagina. Charkaoui scrolt naar beneden, naar artikel 17, en leest voor:
'De Staten die partij zijn, erkennen de belangrijke functie van de massamedia en waarborgen dat het kind toegang heeft tot informatie en materiaal uit een verscheidenheid van nationale en internationale bronnen, in het bijzonder informatie en materiaal gericht op het bevorderen van zijn of haar sociale, psychische en morele welzijn en zijn of haar lichamelijke en geestelijke gezondheid. Hiertoe dienen de Staten die partij zijn de vervaardiging en verspreiding van kinderboeken aan te moedigen.'
Billy Bal
Kinderboeken zijn kinderrechten, en niemand die dat idee meer ondersteunt dan Naima Charkaoui. De beleidsdirecteur van 11.11.11 was in 2019 enkele maanden kinderrechtencommissaris ad interim. 'Het klinkt zo eenvoudig, zo cliché bijna: dat lezen verrijkend is voor kinderen. Maar sla er onderzoek op na, graaf in je eigen herinneringen en je beseft dat artikel 17 klopt: kinderboeken staan in het teken van sociaal welzijn en geestelijke gezondheid. Billy Bal en de Rode Ballons, dat boek vergeet ik nooit meer. Uit dat boek las ik voor aan mijn broers. Of Matilda, de beelden schieten me zo voor ogen. Dan staarde ik in de keuken naar een glas water, in de hoop het te laten bewegen. Die herinneringen vormen je, ze roepen positiviteit op en je kan er altijd naar teruggrijpen, ook als volwassene.'
“Het klinkt zo eenvoudig, zo cliché bijna: dat lezen verrijkend is voor kinderen. Maar sla er onderzoek op na, graaf in je eigen herinneringen en je beseft dat artikel 17 klopt: kinderboeken staan in het teken van sociaal welzijn en geestelijke gezondheid. ”
Apartheid
'Ik ben opgegroeid ter linkerflank van de christen-democratische zuil. ACW (het huidige beweging.net), KAV (het huidige Femma), KAJ: allemaal verenigingen die zich richten op rechtvaardigheid en solidariteit. Die waarden werden ons met de paplepel ingegeven en verklaren mijn engagement als kinderrechtencommissaris of als beleidsdirecteur bij 11.11.11.' Die paplepel was in handen van vader en moeder Charkaoui. Die eerste, Aziz Charkaoui Hajri, is geboren in Marokko, verliet het land voor Gibraltar, waar hij werkte voor het Britse leger, om dan begin jaren zeventig via de internationale KAJ in België te eindigen. Daar werkte hij als meubelmaker, waarna hij zich als bekeerde christen in de politiek begaf.
'Mijn leeswereld bestond en bestaat nog altijd uit non-fictie boeken over het vormgeven van onze samenleving. Als je weet dat mijn vader een tijdlang schepen van jeugd en ontwikkelingssamenwerking was in Roeselare, als eerste politicus met een migratieachtergrond nota bene, dan is het ook niet verwonderlijk dat ik als tiener deelnam aan de hand-in-hand-betogingen tegen racisme, dat ik knipselmappen bijhield over migratie en integratie, over de Apartheid in Zuid-Afrika, enz. Al is het niet zo dat die thema’s mijn leeswereld nog altijd domineren. Evengoed lees ik een historisch werk, of verdiep me in pedagogie, stress of onderwijs. Non-fictie, inderdaad, al heeft het groeiende aanbod aan dat soort boeken ook een keerzijde. Vroeger werd je moeder en lag Oei, ik groei op de tafel en dat was het dan. Nu verdrink je in de lawine aan boeken en zorgt dat ongekende aanbod voor een psychologisering van de maatschappij. Alsof niks nog zo maar kan, en je eerst tien boeken over opvoeden moet lezen vooraleer je moeder wordt. Het maatschappelijk streven naar perfectie is lastig, anderzijds kom je zo wel voorbereid aan de start, dat dan weer wel.'
Zaventem
'Op mijn zestiende stapte ik met een vriendin een reisbureau binnen. We zouden later een wereldreis maken. Thailand, Kenia, Mexico, geen land was te ver of te vreemd. Kinderen met een migratieachtergrond groeien vooral op met ramen, zoals ik, en anderen met spiegels. Ramen naar de buitenwereld leren je iets over de ander. Een spiegel leert je iets over jezelf. 'Witte' kinderen worden in de literatuur in verhouding tot anderen meer omringd door spiegels. Zelf wilde ik als het ware door het raam kruipen en de wereld zelf ontdekken. Dus namen mijn vriendin en ik een keer de trein naar Zaventem, keken naar de vliegtuigen en keerden terug. Die wereldreis laat nog altijd op zich wachten, maar als student vertrok ik wel naar Caïro. Dat jaar in Egypte voedde mijn honger naar avontuur, naar buitenlandse literatuur ook. De grote, Vlaamse klassiekers heb ik niet gelezen, nog altijd niet, maar met mijn abonnement op de British Council Library in Caïro heb ik zoveel mogelijk gaten in mijn leeswereld gedicht: van Jane Austen tot Ernest Hemingway tot Voltaire tot Aldous Huxley tot Rudyard Kipling en Multatuli. Niet dat ik alles begreep en meteen kon plaatsen. Vaak worstelde ik me door die zware literatuur heen, maar het is exemplarisch voor mijn blik naar buiten. Nu lees ik dat soort boeken niet meer, althans niet vaak. Fictie is nu veel minder aan de orde. Ook dat heeft een reden.'
De vliegeraar
'Je kan geen roman lezen zonder je onder te dompelen in het verhaal. Bij non-fictie is dat anders. In zo'n boek kun je makkelijker inpikken als het verhaal een tijdje aan de kant lag. Bij een roman is dat moeilijker, zeker als je kleine kinderen hebt, die halen je telkens opnieuw uit je concentratie. Bovendien hoed ik me voor te hoog oplopende emoties. De scene met het scheermes in De vliegeraar van Khaled Hosseini was zodanig heftig dat ik moeite had om dat beeld te verwerken. Dus kies ik vaker voor non-fictie, en als ik dan toch fictie lees, zijn het kortverhalen. Al denk ik er wel aan om de boeken die ik als tiener in Caïro las, te herlezen, omdat ik vermoed dat een boek als Multatuli me nu veel dieper zou raken dan toen. Hoe ouder je wordt, hoe sneller je door het oppervlak heen prikt, hoe sneller je tot de kern van de zaak komt en hoe meer bagage je hebt om met een kritische oog te lezen. Al moet ik dus waken voor de soms verscheurende kracht van fictie.'
Deel dit artikel: