De leeswereld van Annemie Bernaerts
‘Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Annemie Bernaerts, boekhandelaar.
door Matthias M.R. Declercq
‘Soms overvalt het mij. Ik loop tussen de boekenkasten en denk: mo dju toch ik ben hier graag.’ Het is ochtend in Kortrijk. In boekhandel Theoria maakt het personeel de winkel klantklaar. Achterin, aan een lange houten tafel, warmt Annemie Bernaerts haar handen aan een tas koffie. De tafel is omgeven door hoge boekenkasten, tot de rand gevuld met graphic novels en strips. Hier en daar steekt een stukje papier tussen een boek: ‘Fantastisch verhaal voor wie houdt van desolate landschappen.’ De charme schuilt niet enkel in het hout, niet enkel in de korte nota, de charme schuilt ook in het handschrift. Iemand nam een pen en een paar minuten tijd. ‘Hier hangt nergens een klok aan de muur’, zegt Annemie. ‘Bewust. Vertragen, dat willen we, vertragen.’ Theoria lijkt een anachronisme in een wereld die raast en flitst als een lunapark.
Samen met Pascal Vandenhende is Annemie Bernaerts eigenaar van dit enorme pand. Theoria huist in een beschermd monument, een oude concert- en casinozaal, gebouwd in 1844. Boeken op een plek met veel geschiedenis, in verschillende zalen met hoge kasten, planten en portretten van auteurs: Knausgård, Wieringa en Olyslaegers kennen de weg naar Kortrijk.
‘Dit pand was jarenlang quasi niet toegankelijk. De deur was altijd gesloten, de luiken dicht. De grootte voelde aanvankelijk wat intimiderend aan, maar dit pand heeft ons in de armen gesloten. Het nodigde ons uit. Nu heeft alles hier zijn plaats: fictie, non-fictie, kinderboeken, kookboeken, alles. Wij wilden een trefpunt zijn in de stad, gooiden ramen en deuren open en maken nu deel uit van een breed sociaal weefsel. Dat was ons doel, en dat is ook gelukt.’
Superseut
Het is wat: een pand waarin nu zo’n 25.000 titels huizen. Theoria was altijd al de meest innemende (zelfstandige) boekhandel van Kortrijk en zet de rest sinds de verhuis naar het Casinoplein in de schaduw. ‘Onze ouders verklaarden ons gek’, lacht Annemie. ‘Al zijn ze ook trots. Ach ja, ik ben een zeer snelle beslisser, ook als er veel van afhangt. Eind jaren negentig leerde ik Pascal kennen in een online chatbox. Bleek hij bijna tien jaar ouder te zijn, gescheiden en vader van drie kinderen in co-ouderschap. Simpel was dat niet. Maar we spraken af in januari en in maart verhuisde ik van het Mechelse naar West-Vlaanderen. ‘Van wor zieje gie meiske?’ (lacht). Dat Pascal en ik ons ooit zouden overgeven aan boeken stond in de sterren geschreven. Hij las sowieso al erg veel, ook over de geschiedenis van Kortrijk. Ik ook, maar dan eerder fictie.
Ik ben opgegroeid in Onze-Lieve-Vrouw-Waver, vader werkte bij de spoorwegen, moeder was huisvrouw. In het bureau van vader reikten de boekenkasten van de grond tot het plafond, in zo’n mooi, donker hout. In de hoek stond een groene zitbank. En toch was mijn vader geen echte lezer. Hij hield meer van mooie kaften, van het tactiele. Al heel snel greep ik naar de boeken uit die kast. Ik ben heel streng opgevoed – ‘handen boven de tafel, met twee woorden spreken, Annemie alstublieft hé!’ – en was ook heel veel thuis. Bewust. Ik was een ‘superseut’ die niet uitging, maar liever boeken las. De buitenwereld ervoer ik als schijnheilig en hypocriet, nog altijd overigens. De cocon die mijn slaapkamer vroeger was, heb ik geruild voor de boekenwinkel: hier voel ik me ontzettend op mijn gemak.’
Colorado
‘Als tiener las ik uit nieuwsgierigheid, maar ook uit leergierigheid. Animal Farm van George Orwell en The Old Man and the Sea van Ernest Hemingway zijn de enige boeken die ik meermaals herlas. Omdat ze me zo aangrepen. Ze zetten mij aan het denken en doen dat nog altijd. Het avontuur en de ontdekkingstochten uit romans leidden er om de één of andere reden toe dat ik naar het buitenland wilde. Dat stond in contrast met mijn seutenleven, ik weet het (lacht), maar plots – snelle beslisser, weet je wel – nam ik het vliegtuig naar Denver, in de staat Colorado, midden in de Verenigde Staten. Prachtige tijd had ik daar als au pair in een groot gezin. Bij het vertrek naar de Verenigde Staten had ik geen juk af te werpen maar achteraf bekeken wilde ik misschien verdwijnen, even niet moeten voldoen aan de hoge verwachtingen die thuis werden opgelegd.’
Omega Pharma
‘Er gaat een lang parcours vooraf aan de keuze voor Theoria. Na de tijd in de V.S. werkte ik achtereenvolgens voor een autoverhuurder – ‘Goeiedag, bonjour’ -, voor een pharmabedrijf in het Brusselse, nadien voor ‘een klein bedrijf uit Zwevegem’, toen Omega Pharma nog piepklein was. Vervolgens werkte ik als zelfstandige in de administratie, coördineerde beursdeelnames om dan eind 2011, de werkwereld grondig beu, samen met Pascal voor boeken te kiezen. Theoria maakte de cirkel rond. Intussen woonden er al vijf dochters bij ons. Voor de laatste in de rij was alle babymateriaal al voorhanden, dus legden we geen geboortelijst aan, maar een boekenlijst. De verzamelde werken van de gebroeders Grimm, van Hans Christian Andersen, van Harry Potter, maar ook hoorspelen van het Geluidshuis. En die lijst lag bij, wel ja, Theoria.
“Nog mooier is het als tieners hier tegen hun goesting langskomen, op zoek naar een geschikt boek voor een schoolopdracht. Dan help ik ze en maakt mijn hart een sprongetje als ze nadien terugkeren: ‘Heb je nog iets in dat genre?’ Zaadjes planten, daar gaat het om. Mensen op weg helpen.”
Vergis u niet: het is keihard werken als boekhandelaar. Wie denkt dat we de hele tijd boeken lezen en rustig koffie drinken heeft het fout. Sinds Theoria heb ik niet veel tijd meer om te lezen, hoe contradictorisch dat ook is. Maar de voldoening is groot. Karl Ove Knausgård stelde bij ons zijn eerste boek voor, Vader. Nadien dronken we samen een pint op café. Dat was prachtig. Nog mooier is het als tieners hier tegen hun goesting langskomen, op zoek naar een geschikt boek voor een schoolopdracht. Dan help ik ze en maakt mijn hart een sprongetje als ze nadien terugkeren: ‘Heb je nog iets in dat genre?’ Zaadjes planten, daar gaat het om. Mensen op weg helpen. Of dat nu een tiener of een gepensioneerde is. Wat behouden blijft van Wallace Stegner is een boek dat ik velen aanraad.
Omdat het zo schoon is, zo treffend. Het vat dit alles goed samen.
Wat je leest, blijft behouden. Altijd.’
Deel dit artikel: