Voorleesweek voor álle leeftijden: een tweede terugblik
Van 20 tot 28 november riep Iedereen Leest jong en oud op om iedere dag (minstens) een kwartier voor te lezen. Ondertussen is Voorleesweek 2021 achter de rug. Het was - ondanks de kwakkelende coronacijfers - weer een groot succes. Wij gingen langs op scholen, in kinderdagverblijven en in bibliotheken om te kijken hoe hun Voorleesweek 2021 eruit zag.
Herken jezelf in een boek
Voorlezen is het hele jaar door belangrijk bij inclusieve kinderopvang Tierlantijn in Brasschaat. Inhoudelijk verantwoordelijke Gitte Van Dijck: ‘We proberen sowieso iedere dag voor te lezen. Omdat veel van de kinderen in onze vestigingen een andere thuistaal dan het Nederlands hebben, is voorlezen essentieel voor de taalontwikkeling. Sommige kinderen hebben de gewoonte van thuis. Dat hoor je vaak aan hun taalniveau. Voor andere kinderen is voorgelezen worden nieuw. Dat merk je meteen als je hen een flapjesboek geeft. Ze kennen het concept niet.’
Toen Gitte in aanloop van Voorleesweek in het VRT-programma De Wonderjaren zag hoe verschillend kinderen reageren op witte en zwarte poppen - de witte poppen worden bestempeld als liever, slimmer, rijker, de zwarte als stouter, dommer en armer - en uit de mond van kinderpsychiater Binu Singh hoorde welke rol boeken spelen bij die beeldvorming, ging ze aan de slag. Samen met de Voorleesweek werkgroep besloot ze om dit jaar in te zetten op representatie. Elk kind zou zich moeten kunnen herkennen in de boeken die werden voorgelezen. Eerst werd daarom de boekencollectie van de kinderopvang doorgelicht. Die kan nog diverser. Als startschot maakte de kinderopvang boekjes met gezinsfoto’s van alle kinderen uit de groep. Gitte: ‘De bedoeling is dat de peuters hun eigen gezin zien in het boekje en erover kunnen vertellen. Tegelijk maken ze zo ook kennis met de diverse gezinssituaties van de andere kindjes.’
Verder werd er iedere dag 15 minuten voorgelezen, door de begeleiders of door ouders. Vooral Nederlandstalige ouders reageerden op die oproep. In de toekomst wil Gitte de anderstalige ouders ook meer betrekken. ‘Misschien kan het de drempel verlagen als ze in hun eigen moedertaal mogen voorlezen? Zelfs Nederlandstalige ouders voelen soms schroom om te komen voorlezen, net als stagiairs of begeleiders met een diagnose dyslexie. Ik leg hen dan altijd uit dat voor de peuters het verhaal en de nabijheid van het moment er toe doen, niet of je al dan niet hakkelt bij het lezen.’ Tot slot mochten de peuters voor die voorleessessies hun eigen lievelingsboeken meebrengen. Iedere dag werd er geafficheerd wiens boeken werden gelezen. Gitte: ‘De peuters
voelden zich bijzonder fier om even in de kijker te staan.’
LEES OOK: Een eerste terugblik op Voorleesweek
Voorlezen in een andere taal
Leesgoesting aanwakkeren. In Vrije Basisschool Mariaschool in Grobbendonk weten ze hoe dat moet. Carine Vercammen, zorgleerkracht en leescoach: ‘Vorig jaar hebben we de leeshoekjes opgefrist en het boekenaanbod kritisch bekeken. Oude boekjes werden verwijderd en we checkten of het aanbod voldoende patroondoorbrekend is. Sindsdien lezen we iedere dag voor in de kleuterklas en drie keer per week in de lagere school. Verder ontwikkelden we leesarrangementen waarin we voor een langere periode met een verhaal aan de slag gaan en kunnen de leerlingen met kaartjes met boekentips reclame maken voor een boek bij hun klasgenoten.’
Voor Voorleesweek 2021 vroeg de school zich af op welke vlakken er nog kansen lagen. ‘Heel snel belandden we bij de anderstalige ouders,’ zegt Carine. ‘We beslisten om hen uit te nodigen om voor te lezen.’ Carine sprak samen met haar zorgcollega’s de anderstalige mama’s en papa’s persoonlijk aan aan de schoolpoort. ‘Die aanpak deed de drempel verlagen. Iedereen voelde zich heel vereerd, 95% heeft op de oproep gereageerd.’ De ouders kozen zelf een boek in hun moedertaal en lazen daar uit voor. Hun kinderen zaten naast hen en vertaalden. Bij de kleuters hielp de leerkracht waar nodig. ‘De ouders hadden enorm veel inspanningen gedaan. Sommigen hadden prenten uitvergroot om op het bord te hangen. Zo werd het telkens een fijne kennismaking met een vreemde taal of met andere leesgewoontes. Veel kinderen wisten bijvoorbeeld niet dat je in het Arabisch achterin een boek begint te lezen.’ Voorlezen in een andere taal past voor Carine in de huidige inzichten rond meertaligheid. ‘Vroeger adviseerden we kinderen met anderstalige ouders om zoveel mogelijk Nederlandse televisie te kijken. Nu weten we dat het belangrijk is dat kinderen groeien in hun moedertaal en ook daar een taalaanbod hebben. Dat zorgt ervoor dat ze het Nederlands sneller en beter oppikken.’
Het leukst vond Carine de reacties van de anderstalige kinderen zelf: ‘Velen van hen worstelen wel eens met Nederlands. Tijdens deze voorleessessies kon je hen echt zien stralen. Ze waren fier op hun mama of papa.’ Voor Carine is het concept alvast voor herhaling vatbaar: ‘Volgend jaar zou ik er wel voor willen zorgen dat er een paar boekjes in de vreemde taal in de klas kunnen blijven liggen. Nu breng je een verhaal en cultuur binnen in de klas, maar als de ouder vertrekt is het boek ook weg. Als de kinderen achteraf nog door de boekjes kunnen bladeren, zou de ervaring dieper kunnen doordringen.’
Leesalarm
In de gebouwen van LIGO Gent-Meetjesland-Leieland, volwassenenonderwijs voor laaggeletterden, ging er op 23 november twee keer een alarm af. Dat was het signaal dat het voorleeskwartiertje begon. Iedereen deed mee: van de poetsvrouwen tot de cursisten. Lesgevers wisselden van plek met collega’s van een naburige klas en leerkrachten die op dat moment niet voor de klas stonden, werden door een collega voorgelezen. De teksten waren uiteenlopend: van kookboeken tot gedichten, maar altijd aangepast aan het niveau van de cursisten. Leerkracht Nele De Sloover: ‘Vooraf voelde ik een beetje weerstand bij sommige leerkrachten. Voorlezen in een voor hen onbekende klas was een stap uit hun comfortzone. Niet iedereen wist bovendien wat te lezen. Daarom stelden we met projectgroep LigoLeest! een inspiratiekoffer samen. Achteraf waren de reacties unaniem positief. Iedereen was blij met het duwtje dat wij hadden gegeven.’
Naast het voorleesalarm organiseerde de projectgroep een voorleeswedstrijd. Met een filmpje werden de cursisten aangemoedigd om thuis een verhaal te vertellen - aan hun kind, hun partner, de buren, een huisdier - en dat vast te leggen in een foto of filmpje. De leukste inzending kreeg een boekenpakket en voorleessessie aan huis. Om de drempel te verlagen mochten de cursisten ‘de taal van hun hart spreken’ en werden er in het promofilmpje heel uiteenlopende gezinssituaties getoond: ‘Er zat niet alleen een cursist bij die zijn kanarie voorleest in het Arabisch maar ook een mama bij die voor haar baby zingt in het Frans,’ zegt Nele. ‘Zo wilden we laten zien dat verhalen vertellen meer is dan een boek voorlezen in het Nederlands. Veel volwassenen in onze doelgroep hebben immers weinig boeken in huis. Daardoor voelen ze zich onzeker. Dat is jammer. Want veel dingen doen ze heel goed. Zo is hun orale vertelcultuur in veel gevallen sterk ontwikkeld. Liever versterken we die traditie dan te focussen op wat ze niet doen.’
“Veel volwassenen in onze doelgroep hebben weinig boeken in huis. Daardoor voelen ze zich onzeker. Dat is jammer. Want veel dingen doen ze heel goed. Zo is hun orale vertelcultuur in veel gevallen sterk ontwikkeld. Liever versterken we die traditie dan te focussen op wat ze niet doen.”
Hybride Voorleesweek
Dat Voorleesweek echt geleefd heeft. Dat is de conclusie op Freinetschool De Regenboog in Turnhout. Er stonden een hele reeks activiteiten gepland. In de eerste plaats werden ouders uitgenodigd om op school te komen voorlezen. Die voorleessessies vonden gezien de omstandigheden buiten plaats. Andere ouders stuurden een filmpje in. Zo vulde de school de Smartschool bib met voorleesfilmpjes aan. Kleuterleerkracht Karen Vandoninck: ‘Om ook die ouders feedback te geven, filmden we de reacties van de klas. Zo was er toch interactie.’
Daarnaast versierden en vulden de leerlingen boekenruilkasten. ‘De kinderen mogen zelf boekjes ruilen en mee naar huis nemen.’ Tot slot bood de school een voorleesbingo voor thuis aan en organiseerden de leerkrachten een speelse boekenzoektocht. ‘Voorleesweek was echt alomtegenwoordig,’ zegt Karen. ‘Mede dankzij Facebook trouwens. Leerlingen plaatsten hun foto’s van de voorleesbingo in de groep. Ouders reageerden op het aanbod in de ruilkastjes, leerkrachten deelden wat er gebeurde op school. Dat was allemaal heel fijn om te zien.’
Tot slot had de school ook een infoavond voor ouders gepland rond voorlezen. ‘Veel mensen, en zeker anderstaligen, zijn onzeker over dat voorlezen. In sommige culturen bestaat die traditie immers niet. Helaas kon die avond niet doorgaan omwille van de pandemie. In de plaats daarvan nodigden we anderstalige ouders uit in de klas, zodat zij konden zien hoe de leerkrachten het voorlezen aanpakken. Al stimuleren we de ouders ook om thuis voor te lezen in de thuistaal. Veel ouders denken dat dit niet mag, ze willen dat hun kind heel goed Nederlands leert, maar de thuistaal is ook belangrijk voor de ontwikkeling. Al was het maar omdat de kinderen zo kunnen communiceren met de familie in het thuisland.’
Kortom, Voorleesweek 2021 kleurde divers: met heel uiteenlopende initiatieven, een sterke focus op inclusie én vooral veel aangewakkerde leesgoesting. Ook geïnspireerd? Noteer Voorleesweek 2022 (van 19 tot 27 november) alvast in je agenda.
Vorige week publiceerden we een eerste terugblik op Voorleesweek met andere praktijkverslagen.
Herbeleef de Voorleesweek met volgende fotoreportage:
Lees ook
Deel dit artikel: