Getipt: ‘Waarom moet elke volwassene kinderboeken lezen?’
Vanessa Joosen, professor aan de UAntwerpen waar ze het vak jeugdliteratuur doceert, legt voor Universiteit van Vlaanderen uit waarom elke volwassene een kinderboek zou moeten lezen. Sommigen lezen kinderboeken uit nostalgie, maar ze hebben ons als volwassene veel meer te bieden. ‘Op jeugdliteratuur staat geen leeftijd’, besluit Joosen.
Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought.
De bal ging aan het rollen toen Harold Bloom, Amerikaans literatuurcriticus, zich begin jaren 2000 luidop afvroeg waarom de Harry Potter-reeks zó populair is bij volwassenen. Hij zag het als een verkleutering van onze maatschappij, en die boodschap kon rekenen op een reeks tegenreacties uit verschillende hoeken. Zo pende Katherine Rundell een vlammend essay neer over de waarde van kinderboeken voor volwassenen.
Veel literatuurwetenschappers met een expertise in jeugdliteratuur bestudeerden de populariteit van kinder- en jeugdboeken onder volwassenen. Daaruit blijkt dat volwassenen verschillende redenen hebben – bewust of onbewust – om een kinderboek ter hand te nemen. ‘Sterker nog, ik zou het elke volwassene aanraden om af en toe een kinderboek te lezen,’ klinkt het bij Joosen.
Leesplezier
Kinderboeken leggen – vaker dan volwassenenliteratuur – de klemtoon op avontuur, spanning en fantasie. Dat is meteen een grote aantrekkingskracht die ook effect heeft op volwassenen. Fantasyboeken voor volwassenen blijken tot op heden een eerder beperkt nichepubliek aan te spreken, waardoor veel volwassen lezers duiken in het kinderboekenaanbod. Dat aanbod is breed en divers, en net zoals bij volwassenenliteratuur hebben de ene boeken al iets meer literaire waarde dan de andere.
Naast fantasie of avontuur kan een kinderboek ook inspelen op nostalgische gevoelens bij een volwassene: las je tijdens je kinderjaren een boek dat je jarenlang bijblijft, ben je weleens geneigd dit boek te herlezen. Al kan dit soms een andere leeservaring opbrengen: hoe je leest als kind is immers totaal anders dan hoe je als volwassene leest: je let op andere details, of als volwassene zie je iets sneller verwijzingen naar maatschappelijke of historische gebeurtenissen.
Dubbele geadresseerdheid
Veel kinderboeken bevatten verwijzingen naar de actualiteit, naar andere culturen, naar andere boeken én naar maatschappelijke thema’s. Die verwijzingen zie je dus niet altijd direct op jonge leeftijd, maar neem je als volwassen lezer wel mee. Deze ‘dubbele geadresseerdheid’ is kenmerkend voor kinderboeken, meent Joosen, en ze haalt C.S. Lewis, auteur van de Narnia-reeks, aan ter bevestiging: ‘Een kinderboek waar alleen kinderen van kunnen genieten, is tout court geen goed kinderboek.’ Zowel voor de jongere als de oudere lezer is het een meerwaarde als die extra gelaagdheid er is.
Ook illustratoren werken aan deze dubbele geadresseerdheid, zoals Tom Schamp met zijn Otto in de stad, een prentenboek zonder tekst. ‘[Je kan het] op verschillende manieren lezen, naargelang je eigen kennis van de wereld’, licht Joosen toe. Zo detecteer je bijvoorbeeld internationale logo’s die aangepast werden (Shell wordt hell) waardoor bedrijven worden bekritiseerd omwille van klimaatvervuiling. ‘Kinderboeken [nemen deel] aan maatschappelijke debatten,’ vervolgt Joosen. Bovendien worden prentenboeken vaak gekocht door volwassenen, net omdat ze zo vaak beeld gebruiken. Beeldgebruik is bij volwassenenliteratuur meer in de marge geraakt.
Wijsheden
Volwassenen kunnen ook leren uit kinderboeken: ze bevatten niet enkel kennis, maar tonen ook via hun personages welke waarden er de bovenhand halen, en hoe volwassenen kinderen kunnen opvoeden. Vaak wordt een goed en slecht voorbeeld tegenover elkaar gezet. Zo ziet Harry Potter, die door zijn eigen nonkel en tante verwaarloosd wordt, hoe de ouders Wemel ondanks hun chaotische aanpak wel de juiste waarden doorgeven aan hun kroost.
“Kinderboeken bevatten wijsheden voor het leven en benadrukken dat er op jeugdliteratuur geen leeftijd staat.”
Of denk aan de vele quotes die je vaak op sociale media ziet uit de boeken van Winnie de Poeh of Alice in Wonderland: ze bevatten wijsheden voor het leven en benadrukken dat er op jeugdliteratuur geen leeftijd staat. ‘Geef ook literatuur die zich op de jonge lezer richt daarom een plaats in de canon,’ vervolgt Joosen haar pleidooi in Knack.
Geprikkeld om een kinderboek te lezen? Duik in het aanbod op Boekenzoeker of lees enkele tips met duiding van de (onafhankelijke) blog Karakter.
Deel dit artikel:
