Getipt: rijke teksten voor OKAN
Organisatie Wablieft publiceerde meer dan 50 verhalen en gedichten voor jongeren in OKAN-klassen, het onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers. Bij elke rijke tekst hoort een lesfiche voor leerkrachten. Een bijhorende praktische handleiding over effectief leesonderwijs verzamelt wetenschappelijke inzichten.
Veel boeken, websites en blogs brengen informatie over lezen en leesbevordering. Medewerkers van Iedereen Leest tippen in de reeks ‘Getipt’ interessante vakliteratuur en online referenties. Een reeks vol food for thought. Deze teksten kan je ook als boek raadplegen in de vakbibliotheek van Iedereen Leest.
Elk jaar verwelkomen leerkrachten anderstalige nieuwkomers in een OKAN-klas. Daar krijgen leerlingen instructie bij teksten die ze in het dagelijkse leven tegenkomen en nodig hebben, opdat ze kunnen participeren aan onze samenleving. Literatuur komt hier minder aan bod, en het aanbod aan rijke teksten in het OKAN-onderwijs is vaak nog beperkt. Anderstaligen die wel taalvaardig zijn in hun moedertaal, maar nog niet in het Nederlands, hebben net nood aan teksten die hen op een didactische manier ondersteunen om Nederlands te leren. Literatuur verdient dus zeker een plek in de OKAN-klas.
Wablieft, de organisatie voor duidelijke taal, startte in het kader van het Vlaamse Leesoffensief een project ‘Rijke teksten voor OKAN’ op. Ze wou hiermee het aanbod geschikte leesmaterialen verhogen voor deze leerlingen.
Diep lezen
Leerlingen krijgen – ongeacht het onderwijs dat ze volgen – soms teksten voorgeschoteld die vereenvoudigd zijn voor een bepaald lezerspubliek. Of die teksten zijn geschreven om een bepaald leesdoel te bereiken, zoals signaalwoorden herkennen. Het idee leeft dat eenvoudige teksten beter geschikt zijn voor beginnende lezers of voor zij die minder taalvaardig zijn. Dergelijke teksten missen net vaak een uitgebreide woordenschat, of zijn wat gekunsteld geschreven en daardoor soms net moeilijker te begrijpen.
Rijke teksten bieden hier een antwoord op. De Taalunie verduidelijkt wat rijke teksten precies zijn:
‘Rijke teksten zijn een veelzijdig middel om aan de taalontwikkeling en kennisopbouw van leerlingen te werken. Ze nodigen uit tot diep lezen, gesprekken en discussie. Een rijke tekst kan het vertrekpunt zijn om te werken aan woordenschat, leesbegrip en spreek- en schrijfvaardigheid. Rijke teksten verruimen de woordenschat en de kennis over de wereld van leerlingen.’
Op rijketeksten.org verzamelde de Taalunie al heel wat rijke teksten voor 6 tot 18 jaar over verschillende thema’s. Het lijkt misschien alsof dergelijke teksten te moeilijk zouden zijn voor wie minder taalvaardig is, gezien de teksten een enorme rijkdom aan taal en inhoud bevatten. Net door de helpende leerkracht kan een rijke tekst toegankelijk worden voor (OKAN-)leerlingen, wat hun taal- en leesontwikkeling stimuleert. Rijke teksten willen net aanzetten tot reflectie, leesbegrip en leesmotivatie.
Zoektocht
Krachtig werken met rijke teksten vraagt uiteraard om een doordachte aanpak en gepast materiaal, zeker als dit wordt ingezet voor een specifieke doelgroep. Wablieft engageerde heel wat auteurs die nieuwe teksten uitschreven. Verschillende illustratoren luisteren de teksten op met prenten. Resultaat: meer dan 50 nieuwe, rijke teksten voor OKAN. Begin december 2023 werden de teksten voorgesteld op een studiedag. Tijdens de lezingen toonden leesonderwijsexperts het belang aan van deze rijke teksten, en hoe ze inzetbaar zijn. Maatschappelijk werker Maryam Tawfiq Marwan getuigde over haar ervaring als OKAN-leerling, en welke rol verhalen speelden in haar leven. Voor Iedereen Leest lichtte ze dit in haar Leeswereld verder toe:
‘Bij gebrek aan literatuur creëerde ik mijn eigen, denkbeeldige verhalen. Zag ik een foto van een olifant in een schoolboek, dan liep ik in gedachten in Afrika, bedacht personages en gebeurtenissen, of probeerde dat toch. De zoektocht naar boeken werd alleen maar moeilijker.’
Bouwstenen
De zoektocht naar toegankelijke en interessante verhalen voor anderstalige nieuwkomers wordt dankzij de publicatie van rijke teksten voor OKAN deels vergemakkelijkt. Elke tekst is vergezeld met een lesfiche, samengesteld door Centrum voor Taal en Onderwijs, Odisee Hogeschool en enkele OKAN-leerkrachten. Ze bevatten inspiratie om aan de slag te gaan voor, tijdens en na het lezen van de rijke teksten. Daarnaast biedt een algemene handleiding bij de rijke OKAN-teksten de nodige achtergrondinformatie voor leerkrachten met verschillende bouwstenen over effectief leesonderwijs. De handleiding maakt ook de brug naar het concept van de leesdriehoek in het handboek voor krachtig leesonderwijs Van leerlingen lezers maken.
Alle teksten, lesfiches en de handleiding zijn online raadpleegbaar. De verhalen zijn ook verschenen in boekvorm. Wablieft verspreidt deze in OKAN-scholen.
Het laatste nummer van tijdschrift FONS focust op nieuwkomersonderwijs. Het biedt inspiratie om met boeken en verhalen aan de slag te gaan in OKAN-onderwijs. Zo zijn tekstloze prentenboeken waardevol om taalontwikkeling te stimuleren. Ze nodigen lezers immers uit om zelf op ontdekking te gaan en gedachten en interpretaties onder woorden te brengen. Op Boekenzoeker staan er heel wat tekstloze boeken. Je vindt er ook de inspiratielijst ‘Boeken voor OKAN’, met zorg samengesteld door OKAN-leerkrachten en Iedereen Leest. Wil je aan de slag met anderstalige verhalen? Lees ons artikel over een meertalige collectie op school.
Lees ook
Deel dit artikel: