De leeswereld van Melike Tarhan
Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Melike Tarhan, psychotherapeute en zangeres.
door Matthias M.R. Declercq
‘Ik zie toch vooral boeken over hetzelfde onderwerp.’ Melike Tarhan lacht. Ze staat op een stoel in de woonkamer, houdt haar hoofd schuin, en overloopt de ruggen van de boeken die op een legplank, bovenaan de wand, zijn uitgestald. ‘Héél veel boeken over psychotherapie’, zegt Melike, die een paar exemplaren van de plank neemt en buiten in de tuin op een tafel spreidt. ‘Ik lees haast uitsluitend non-fictie, maar De jongen, de mol, de vos en het paard van Charlie Mackesy en De profeet van Khalil Gibran zijn dat niet, en die hebben me ook diep geraakt.’ De moderne fabel van Mackesy is opgebouwd met spaarzame, poëtische teksten over vriendschap en aangevuld met honderd illustraties. ‘Ook De profeet is een fantastisch boek’, zegt Melike. ‘Liefde, de dood, het leven: Gibran weet alles zo raak te verwoorden.’
‘Toch zijn het vooral deze boeken die mijn leeswereld bepalen.’ Ze wijst naar een stapeltje aan de rand van de tafel. Daarop ligt Lieve Kleine Schatten, dat op een kinderboek lijkt, wat de ondertitel tegenspreekt: Dissociatieve Identiteitsstoornis voor jonge alters. De cover van Liefdesbang, van Hannah Cuppen, lijkt dan weer op een roman, maar is een non-fictieboek over verlatings- en bindingsangst. Die boeken stroken met de titel van ‘psychotherapeute’ die je in de intro leest, maar Melike Tarhan staat nochtans bekend om haar stem. Al twee decennia zwerft ze de wereld rond als zangeres. Ze verweeft traditionele, Turkse muziek met jazz, pop en klassieke muziek. Het leverde haar veel faam en erkenning op, en het bracht haar naar alle mogelijke uithoeken. In 2018 was Melike panellid in de Koningin Elisabethwedstrijd (voor zang). Ze is ook germaniste en songwriter, maar wat een steeds groter deel van de koek opeist, is de psychotherapie die ze bedrijft en die haar boekenplank beheerst. Die therapie kwam niet toevallig op haar pad. Daar zitten boeken voor iets tussen.
Toegangspoort
‘Ik ben opgegroeid in de Turkse gemeenschap in Gent, in een gezin met een oudere broer en zus. Het frequente bezoek van buren, familie of kennissen zorgde voor een verhalencultuur in orale vorm, maar veel werd er thuis niet gelezen, behalve de krant. Als kind ging ik wel naar de bibliotheek, maar een veellezer was ik niet. Zat ik op mijn kamer, dan luisterde ik vooral naar muziek. Dat was mijn eerste, grote passie.’
Het is eerder aan de universiteit dat de drang om te lezen opstak. Dan kom je sowieso meer in aanraking met boeken. Lezen associeer ik sindsdien vooral met kennis. Ik beschouw literatuur als de ware toegangspoort naar informatie, naar het begrijpen en het beantwoorden van vragen. Na mijn studies ben ik relatief vroeg getrouwd en uiteindelijk ook gescheiden. Dat leidde tot een zoektocht naar mezelf en naar geluk, waarbij ik naar boeken greep om die tocht te begeleiden. Waar is het misgelopen en hoe kan ik dat rechttrekken? Die vraag hield me bezig. Sindsdien lees ik héél veel boeken over zelfontplooiing en persoonlijke groei, en ik durf stellen dat die literatuur me heeft gered. Ik voel me gelukkiger dan ooit. Als er nu iets is dat me niet lekker zit, dan grijp ik automatisch naar een boek.’
“Ik ben relatief vroeg getrouwd en uiteindelijk ook gescheiden. Waar is het misgelopen en hoe kan ik dat rechttrekken? Die vraag hield me bezig. Ik durf te stellen dat de boeken over persoonlijke groei me hebben gered. ”
Familiesystemen
‘In die zoektocht ontdekte ik dat er onder veel pathologieën vaak een dieper trauma ligt. Niet dat ik plots mijn eigen leven herdacht in termen van trauma, dat niet, maar de thematiek van trauma, in ieder mogelijke vorm, maakte iets in me los. Het deed me anders naar de wereld kijken, naar de mens voor me. Het onderwerp heb ik niet meer losgelaten, wat uiteindelijk leidde tot een studie psychotherapie. Sindsdien groeit de stapel boeken zienderogen. Ook omdat de studies niet altijd volstaan. Je kan wel zo empathisch mogelijk zijn bij patiënten en bepaalde methodieken toepassen, maar soms volstaat je kennis niet, en heb je de literatuur nodig. Boeken laten toe om eeuwig te studeren, want nooit heb je een onderwerp hélemaal onder controle. Altijd zijn er hiaten.’
Melike haalt Ik (k)en mijn ikken boven, en vertelt over IFS, wat staat voor interne familiesystemen, waarbij je persoonlijkheid als een familie wordt beschouwd, met verschillende personages. ‘Het getraumatiseerde deel van je persoonlijkheid is de “banneling”, die onder de knoet wordt gehouden door de “manager”, die er voor zorgt dat je kunt blijven functioneren, ondanks het trauma. Vaak zie je dan perfectionistisch gedrag ontstaan. De manager neemt het over en denkt “als ik het goed doe, zal ik op de duur wel liefde krijgen.” Dat soort inzichten fascineert mij, en het zijn boeken die tot die inzichten hebben geleid. Je kan natuurlijk online ook kennis opdoen of workshops bijwonen, maar een boek bezit de kracht om een onderwerp helemaal uit te diepen, tot je er alles van kent, of toch heel veel. Ik zie geen ander medium dat daartoe in staat is.’
De mens
‘Tot voor kort gaf ik ook Nederlandse les aan anderstalige nieuwkomers. Meer dan twintig jaar heb ik dat gedaan, met veel plezier. Niks is zo belangrijk als de taal om je weg te vinden in een nieuwe samenleving. Ook tijdens de lessen ging mijn aandacht niet alleen naar het Nederlands, maar ook naar het persoonlijke verhaal van de leerlingen. Waar komen ze vandaan? Wat hebben ze meegemaakt? Hoe voelen zij zich? In al wat ik doe, staat de mens centraal. Niet iedere leerling gaf zijn achtergrond bloot, wat zeer begrijpelijk is, zeker bij onderliggende trauma’s. Maar iedere leerling die wel praatte, herinnerde mij aan mijn passie voor psychologie. Daarom dus die stap om het onderwijs te verlaten en vol voor de therapie te kiezen, én voor de muziek. Die gaan me beiden niet meer loslaten. Net zoals ik de literatuur daarover niet meer loslaat. Het is een noodzaak.’
Deel dit artikel: