De leeswereld van Eva Kamanda
Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Eva Kamanda, actrice.
door Matthias M.R. Declercq
‘Mijn gevoel voor drama uit zich in de boeken die ik lees’, zegt Eva Kamanda. De actrice, eerder dit jaar te zien in de webseries Babyproof en Liefdestips Aan Mezelf en als sidekick van Jan Jaap Van der Wal in talkshow Jan Jaap op zondag, heeft een stapel boeken klaargelegd. Uit de mix aan verhalen valt een interesse voor menselijk drama en voor onze psyche te distilleren: ‘Van familiebanden tot vriendschapsrelaties tot blackness, (anti-)racisme, feminisme, enzovoort. Zolang het om mensen gaat en hoe die zich tot elkaar verhouden, ben ik geïnteresseerd.’
Er ligt wat non-fictie op tafel, waaronder Kamanda’s eigen boek, Een verzwegen leven, dat ze samen met haar partner Kristof Bohez (journalist bij Het Nieuwsblad) schreef. Daarin gaan ze op zoek naar het leven van Eva’s Congolese overgrootvader, François Kamanda, en leggen een stuk vergeten Belgische geschiedenis bloot. Wat ook op tafel ligt en een van de fundamenten vormt van Eva’s interesses, is een boek van de Nederlands-Amerikaanse psychiater Bessel van der Kolk. Hij schreef The body keeps the score, over de gevolgen van trauma voor brein en lichaam, en de wegen naar herstel. Eva: ‘Van der Kolk legt uit hoe trauma werkt, of het nu om oorlogstrauma’s gaat of trauma’s die in de huiskamer ontstaan. Ontzettend interessant. Iedereen zou dat boek moeten lezen. Het toont hoe trauma generationeel wordt doorgegeven, hoe je de uitspraak “het zit in je genen” kan interpreteren en ontdekken in hoe je spreekt, hoe je je voelt, hoe je je gedraagt. Trauma’s kruipen in je lichaam, de spanning blijft erin opgebouwd, ongeacht hoe je er mentaal mee omgaat. Ook Een verzwegen leven draait daar deels rond. Ons boek gaat natuurlijk over (de)kolonisatie, maar evengoed over doorgegeven gevoelens in een zwijgcultuur. Ik ben vragen beginnen te stellen aan mijn familie over zaken waar nooit over is gepraat. Uiteindelijk leidde dat tot een complexe puzzel die ons meer inzicht heeft gegeven in wie we zijn. Het zorgde voor een vorm van herstel. Het hele proces herinnerde mij er nogmaals aan hoe complex de mens in elkaar steekt.’
“Trauma’s kruipen in je lichaam, de spanning blijft erin opgebouwd, ongeacht hoe je er mentaal mee omgaat.”
Pluk
‘Een grote lezer was ik niet als kind. Ik ben opgegroeid in een door beeld gedreven gezin, met een vader die nog altijd als regisseur werkt en een moeder die beeldende kunst maakt, vooral schilderijen. Om de haverklap zat ik in de cinema. Vier jaar was ik toen vader me meenam naar Sneeuwwitje, godbetert. Wetende met welke thema’s ik nu vooral bezig ben was dat toen al een opmerkelijke keuze. (lacht) Ik had als kind natuurlijk wel boeken. Zo lag er thuis een exemplaar van Pluk van de Petteflet (van Annie M.G. Schmidt en Fiep Westendorp), maar dat moest het afleggen tegen het bijhorende cassettebandje, dat ik eindeloos afspeelde op mijn Fisher-Price-recorder. Dan deed ik mijn ogen dicht en zag Pluk in gedachten de Petteflet binnengaan.’
Harry
‘De zin om te lezen werd aangewakkerd op school. Om de één of andere reden hield ik van boekbesprekingen. (lacht) Terwijl de meesten daar op afknappen, raakte ik erdoor geïnteresseerd in boeken. Vooral van verhalen die vertrekken vanuit de realiteit. Als twaalfjarige kreeg ik van mijn plusmama een boek van Harry Potter, maar fantasy bleek me niet te liggen. Wel las ik later De vliegeraar en Duizend schitterende zonnen (van Khaled Hosseini), boeken die zich afspelen in Afghanistan. Het land stond toen in de wereldwijde belangstelling na 9/11, wat, zoals voor veel leeftijdsgenoten, een van de grote wereldgebeurtenissen is die ik me haarscherp herinner. Als jonge tiener keek ik iedere dag naar het journaal en de verslaggeving over die aanslagen, de reactie van Bush en de daaropvolgende oorlogsverklaring. Dat leidde ertoe dat ik meer wilde weten over Afghanistan en zo bij Hosseini terechtkwam. Lezen is sindsdien misschien niet meer vrijblijvend. Ik wil nog altijd ontsnappen, maar ook bijleren.’
Solange
‘Hoe ouder ik word, hoe meer non-fictie er staat in mijn boekenkast’, zegt Eva. ‘Je stelt je meer vragen. Toch kan ook fictie die vragen beantwoorden, of alleszins (h)erkennen. Zo ben ik Prachtige wereld, waar ben je van Sally Rooney aan het lezen. De auteur is even oud als ik en schrijft over de complexiteit van familie- en vriendschapsbanden. Ook Normale mensen, uitgebracht in 2018, trok me helemaal binnen. Het coming of age van de personages Marianne en Connell valt ongeveer samen met mijn studententijd, een van vele levensfases waarin je je plek zoekt in de samenleving en in je eigen hoofd. Daarom ligt hier ook een boek over Solange Knowles, de zus van Beyoncé. In Why Solange matters legt auteur Stephanie Phillips uit hoe de artiest zich binnen de rigide muziekindustrie als zwart persoon en als vrouw voortbeweegt, twee thema’s waar ik in geïnteresseerd ben. Natuurlijk herken ik mij daarin. Net zoals ik me als tiener herkende in de liedjesteksten van Aaliyah, Missy Elliott en Destiny’s Child, de band waar Beyoncé toen nog deel van uitmaakte. Die jonge vrouwen van kleur zongen over onafhankelijkheid en seksualiteit. Ik voel echt vrijheid in hun muziek.’
“In 'Why Solange matters' legt auteur Stephanie Phillips uit hoe de artiest zich binnen de rigide muziekindustrie als zwart persoon en als vrouw voortbeweegt. Natuurlijk herken ik mij daarin.”
Fleur
Dat Eva Kamanda niks zomaar leest, bewijst ook Heerlijk monster van Fleur Pierets. Daarin besluit het anonieme hoofdpersonage -een schrijfster- een roadtrip te maken door het midwesten van de Verenigde Staten, naar het voorbeeld van Carol en Therese, de hoofdpersonages uit het succesvolle Carol van Patricia Highsmith, overigens de eerste roman over een vrouwenliefde die toch enigszins goed eindigt. De trip gidst de lezer door de Verenigde Staten, maar ook door de hedendaagse lesbische en queer literatuur en doet die nadenken over de verantwoordelijkheid van een auteur: is een schrijvende, lesbische vrouw het aan zichzelf verplicht om over die thema’s te schrijven? Eva: ‘Ben ik het als vrouw van kleur verplicht om te schrijven over mensen van kleur? Fleur werpt een boeiende vraag op die ik ook aan mezelf stel. Ik heb geen sluitend antwoord op die vraag. Het belangrijkste is dat ik erover nadenk.’
“Ben ik het als vrouw van kleur verplicht om te schrijven over mensen van kleur? In 'Heerlijk monster' werpt Fleur Pierets een boeiende vraag op die ik ook aan mezelf stel.”
Deel dit artikel: