De leeswereld van Bill Barberis
'Lezen is denken met andermans hoofd’, zei Schopenhauer. Maar wat zoeken we in dat andere hoofd? Is het rust, verstrooiing, kennis? Dit is Leeswereld, een interviewreeks over de rol van lezen, over schoonheid, over taal. Deze aflevering: Bill Barberis, acteur en peter van de Jeugdboekenmaand 2023.
door Matthias M.R. Declercq
‘Ik heb een wat complexe relatie met lezen’, zegt Bill Barberis. ‘Het kost me veel moeite om mijn aandacht erbij te houden - te weten dat ik ook een heel trage lezer ben -, wat ertoe leidt dat ik geen veellezer ben. Ik weet niet goed wanneer die kronkel er is gekomen, want als kind las ik best veel. Marc de Bel was mijn held. Blinker en het Bagbag-juweel heb ik een keer of zeven gelezen. Ook vader en moeder lazen veel. Thuis stonden Hugo Claus en Jan Cremer in de boekenkast, maar ook Jean M. Auwel en haar reeks kinderverhalen over de prehistorische mens.’
Taal en tekst hebben een belangrijke rol in het leven van Bill Barberis. Hij is acteur en speelde mee in Thuis, Safety First, Callboys,… en doet al twintig jaar aan improvisatietheater. Ook studeert Barberis al een aantal jaar filosofie en is hij dit jaar peter van de Jeugdboekenmaand. Die staat in het teken van geluk. Van hobby, passies, vrienden en al wat je verder nog gelukkig maakt, zonder de moeilijke dagen uit het oog te verliezen, die waarop je minder blij bent, misschien angstig of eenzaam. ‘Het niet omdat ik traag lees’, zegt Bill, ‘dat ik daarom minder graag lees. Integendeel. Meestal start ik in vier boeken tegelijk, om dan met ééntje keurig de finish te halen. De boekenkast staat hier dus vol half gelezen verhalen.’ (lacht)
China
‘Eens de kindertijd voorbij was en ik te oud werd voor Marc de Bel, heeft de film me verleid’, zegt Bill. ‘Dat was een wat makkelijker genre als tiener. Film leidde me af van boeken. Het is pas later, rond mijn 27 jaar ongeveer, op het moment dat er langzaam levensvragen opborrelden, dat literatuur mijn leven terug binnenkwam. Boeken dienden zich aan als een soort oude wijsheid. Je kent die fase wel: je studeert, gaat op Erasmus, begint nadien te werken, te reizen… en na een tijd begin je na te denken over wie je nu eigenlijk bent, en waar je naartoe wil. Ik was toen geboeid door China, had toen ik nog Germaanse studeerde als keuzevak zelfs Standaardmandarijn gekozen. Niet dat ik nu vloeiend Chinees kan lezen, integendeel, zoiets vergt echt een decennialange studie, maar ik heb wel enige affiniteit met de taal. Ik herinner me dus een reis door China waarop de kracht van literatuur zich opnieuw openbaarde, bij het lezen van Alles is verlicht van Jonathan Safran Foer. Misschien is dat wel het moment waarop ik weer verliefd werd op boeken. Safran Foer heeft een speciale betekenis voor me. Hij nam me in China mee in dat harde, maar tegelijk ook zachte verhaal.'
In Alles is verlicht reist het hoofdpersonage - een schrijver genaamd Jonathan Safran Foer - de zomer na zijn afstuderen naar Oost Europa. Hij heeft alleen een vergeelde foto op zak van zijn grootvader en gaat op zoek naar Augustine, die vrouw die zijn grootvader, die hij nooit heeft gekend, uit handen van de nazi’s wist te houden. ‘Ik ervoer een grote tederheid bij het lezen. Het gaat om de holocaust, en toch kent het boek een zekere lichtheid en houden humor en wanhoop elkaar in evenwicht. Dat had ik voordien nog niet begrepen over het leven. Dat klinkt zwaar natuurlijk, maar te weten dat achter elke donkere wolk enig zonlicht schuilen kan, is een filosofische gedachte die waardevol is. Het lezen deed me beseffen dat je in boeken antwoorden vindt op grote levensvragen. Die vind je soms ook in films, maar als een boek een specifiek thema behandelt, hetzij in fictie of non-fictie, kan je echt diep graven.’
“Het is pas later, rond mijn 27 jaar ongeveer, op het moment dat er langzaam levensvragen opborrelden, dat literatuur mijn leven terug binnenkwam. Boeken dienden zich aan als een soort oude wijsheid.”
Worsteling
De Leeswereld van Bill wordt nu bevolkt door schrijvers die nieuwe ideeën opwerpen, die licht werpen op onze geschiedenis en toekomst. ’Ik kreeg als kind vaak de opmerking ‘dat ik daar allemaal niet te veel over moest nadenken’, lacht hij. ‘Ik stelde veel vragen, wat soms effectief een obstakel was. Door nu filosofie te studeren is de situatie anders, en probeer ik net veel méér na te denken, te zoeken naar mijn eigen plek in deze wereld, naar waarom ik doe wat ik doe, na te denken over mijn eigen ideeën en gedachten, en hoe die het resultaat zijn van een lange geschiedenis. We denken allemaal dat we van nul vertrekken en een eigen visie ontwikkelen. We zien onszelf als een eiland, maar eigenlijk is haast alles al een keer gezegd.'
'De boeken van Yuval Noah Harari (Sapiens, Homo Deus,…) lees ik graag en ook The Game van Alessandro Baricco is een boeiend boek om onze digitale revolutie beter te begrijpen. De Dagelijkse Worsteling, een beeldverhaal van Manuel Larcenet is ook erg mooi. Er gebeurt heel weinig in dat boek. Je maakt kennis met een fotograaf, leert zijn leven kennen, ziet hoe zijn vader en moeder ouder worden, hoe vriendschappen ontstaan en weer verdwijnen, enz. Het dagelijks leven wordt heel eenvoudig en realistisch weergegeven. Larcenet toont de diepgang van de dagelijkse worsteling.’
“Ik kreeg als kind vaak de opmerking ‘dat ik daar allemaal niet te veel over moest nadenken'. Ik stelde veel vragen, wat soms effectief een obstakel was. Door nu filosofie te studeren is de situatie anders, en probeer ik net veel méér na te denken.”
Betoveren
In een tijd waarin lezen zogenaamd in de verdrukking zit, geklemd tussen allerlei schermen met flitsende beelden, is volgens de peter van de Jeugdboekenmaand net een rol weggelegd voor literatuur om onze wereld terug de magie te verlenen die ze verdient. ‘Als je over alles nadenkt, alles onderzoekt, alles in beeld brengt’, zegt Bill, ‘dan bestaat de kans dat je de wereld onttovert. Dat is een bekend begrip in de filosofie, de demagificatie, het idee dat je door de wetenschap en alle onderzoek in een wereld terechtkomt waarvan alles in principe te weten en te bekijken valt.'
'De beweging om de wereld opnieuw te betoveren is al een tijdje aan de gang. Daarbij komen de kunsten, en zeker de literatuur, in beeld. Natuurlijk kunnen boeken -zeker ook kinderboeken - helpen om nieuwe verhalen aan te reiken, verhalen die betoveren en je anders naar de wereld doen kijken, met een open, onbevangen blik. Ik kan me niet van de gedachte ontdoen dat een kind krijgen (Bill Barberis heeft een zoontje van twee jaar) op zich al een herbetovering in zich draagt. Het leven van een kind is als een kinderboek. Kinderen weten niet wat een vuilnisbak is, weten niet dat als je op de pedaal duwt, het deksel omhoog gaat. Dat moet magisch zijn voor hen. Net zoals ook kinderverhalen magisch zijn. En literatuur dat evengoed kan zijn voor volwassenen. De magie. De magie van de verbeelding die ik als kind zelf ervoer bij het lezen van Marc de Bel. Laten we opnieuw toveren.’
“Het leven van een kind is als een kinderboek. Kinderen weten niet wat een vuilnisbak is, weten niet dat als je op de pedaal duwt, het deksel omhoog gaat. Dat moet magisch zijn voor hen. Net zoals ook kinderverhalen magisch zijn.”
Deel dit artikel: