Haast 1 op 2 Vlamingen bezocht de bib in 2020, 65% van de bibgebruikers las méér tijdens de coronacrisis
In 2020 bracht 45% van de Vlamingen een bezoek aan de openbare bibliotheek in zijn eigen gemeente. 9% stapte zelfs meer dan twaalf keer de bibliotheek binnen. 85% van de Vlamingen is dan weer tevreden over de bib als voorziening. Dit alles blijkt uit de nieuwe cijfers van de Gemeente-Stadsmonitor. 65% van de bibgebruikers las ook méér tijdens de coronacrisis, vult het gebruikersonderzoek van UAntwerpen en VVBAD aan.
Het Agentschap Binnenlands Bestuur verzamelt met de Gemeente-Stadsmonitor meer dan 300 omgevingsindicatoren en cijferreeksen, gekoppeld aan verschillende thema’s zoals demografie, onderwijs, mobiliteit, armoede, werk, zorg en ook cultuur en vrije tijd. Op 16 juni 2021 stelde het Agentschap de meest recente cijfers voor, verkregen bij meer dan 150.000 Vlamingen die een vragenlijst invulden in september of oktober 2020. Enige tijd later stelden UAntwerpen en VVBAD uit hun gebruikersonderzoek dat 65% van de bibliotheekgebruikers meer las tijdens de coronacrisis.
Cultuur in coronatijden
Zoomen we even in op het thema cultuur en vrije tijd, dan stelt de Gemeente-Stadsmonitor dat “29% van de inwoners regelmatig deelneemt aan cultuur (festival, museum, bibliotheek, culturele activiteit of bioscoop) in de eigen gemeente. 48% doet dit occasioneel en 23% nooit.” De maatregelen tegen de COVID-19-pandemie kunnen een invloed gehad hebben op deze cijfers, zo benadrukt het agentschap. Bij de centrumsteden stijgt het cijfer tot 40% van personen die regelmatig deelnemen aan cultuur. Dat is niet verwonderlijk, aangezien het culturele aanbod in centrumsteden doorgaans uitgebreider is. 6 op 10 is tevreden over de culturele voorzieningen in zijn stad of gemeente, terwijl de monitor drie jaar geleden nog een tevredenheidsscore optekende van 72%.
Bibliotheekbezoek
De monitor brengt ook het bibliotheekbezoek anno 2020 in kaart. 45% van de Vlamingen bezocht het afgelopen jaar een of meerdere keren de openbare bibliotheek in hun eigen gemeente, 9% stapte zelfs meer dan twaalf keer het bibliotheekgebouw binnen. 1 op 10 kan dus als heel trouwe bezoeker bestempeld worden, terwijl 53% het afgelopen jaar niet naar de bib ging in zijn eigen gemeente. 2% geeft aan dat er geen openbare bibliotheek is in zijn gemeente. Ook hier kan corona een invloed hebben gehad op de cijfers: tijdens de eerste lockdown was de bib gesloten. Hoewel de openbare bibliotheek tijdens de volgende lockdown open bleef als essentiële dienstverlening, is het mogelijk dat sommige (frequente) bezoekers minder snel geneigd waren een bezoek te brengen. Het aantal ontleningen kelderde niet, in tegendeel: recent onderzoek van UAntwerpen en VVBAD (2021) bij meer dan 20.000 bibliotheekgebruikers toont dat 65% van de respondenten - bijna 2 op 3 dus - aangeeft net méér te hebben gelezen tijdens de coronacrisis. Veel bibs werkten tijdens de (gedeeltelijke) sluiting alternatieve dienstverleningen uit, zoals leveringen aan huis.
Om deze nieuwe cijfers in context te plaatsen, zijn de cijfers uit de vorige editie van de Gemeente-Stadsmonitor uit 2017 interessant. Toen werd het bibliotheekbezoek niet op Vlaams niveau in kaart gebracht, maar was er een publicatie voor centrumsteden en voor gemeenten. De Stadmonitor 2017 toonde dat gemiddeld 52% van de inwoners van centrumsteden dat jaar een openbare bibliotheek bezochten. De meeste respondenten deden dat 1 tot 6 keer. Voor de Gemeentemonitor 2017 werden telkens per gemeente lokale rapporten opgesteld, waarin het gemiddelde voor het Vlaams Gewest (exclusief de dertien centrumsteden) ook werd opgenomen. 47% van de inwoners in Vlaamse gemeenten (exclusief centrumsteden) bezochten in 2017 een of meerdere keren de bibliotheek. Beide cijfers uit 2017 tonen dus een iets hoger bibliotheekbezoek dan in 2020, al kan de oorzaak vermoedelijk bij de pandemie liggen.
Ook de ParticipatieSurvey van 2014 is een handig instrument om enkele trends in bibliotheekbezoek in kaart te brengen. Die studie, afgenomen bij Vlamingen, toonde dat 30% van de Vlaamse bevolking de bibliotheek bezocht in 2014, wat in gelijklopende lijn was met voorbije edities van de survey (32% in 2004, 27% in 2009, de in 2020 en 2021 uitgevoerde nieuwe ParticipatieSurvey zal haar cijfers in het najaar van 2022 publiceren). Daarnaast geven de BIOS-gegevens van 2015 ook enkele inzichten. Die registreerden toen meer dan 19 miljoen bibliotheekbezoeken – let wel, dit zijn geen unieke personen, daarom spreekt men van bezoeken, en niet bezoekers. Diezelfde BIOS-gegevens toonden aan dat 20,39% van de Vlamingen in 2015 lid was van de openbare bibliotheek. Ten slotte onderzocht de Vrije Universiteit Brussel in 2018 wat de voornaamste redenen zijn voor een bibliotheekbezoek – om er informatie te vinden of omdat de bib een aangename omgeving is, waren de meest aangehaalde antwoorden. Bijna 8 op 10 (79,3%) van deze respondenten – die voor de duidelijkheid bibliotheekbezoeker zijn – stapte in 2018 maandelijks of vaker het bibgebouw binnen.
Terug naar de Gemeente-Stadsmonitor van 2020, die nog een ander interessant weetje meegeeft: 78% van de Vlamingen gaat nooit naar een bibliotheek in een andere gemeente, 21% heeft dat het afgelopen jaar een of meerdere keren wel gedaan. De eerder aangehaalde VUB-studie toonde aan dat bibliotheken in andere gemeentes vooral bezocht worden omwille van de handige locatie, omdat het gewenste materiaal niet beschikbaar is in de bib van de eigen gemeente of omdat het aanbod uitgebreider is in de bib van een andere gemeente.
85% tevredenheid over de bibliotheek
Respondenten van de Gemeente-Stadsmonitor konden ook aanduiden hoe tevreden ze zijn over de voorzieningen in de openbare bibliotheek. Goed nieuws: 85% van de Vlamingen zegt tevreden te zijn, tegenover 10% die neutraal staat tegenover de bibliotheekvoorzieningen en 5% die ontevreden is. Ook de VUB-studie uit 2018 peilde naar de tevredenheid van de bibliotheekbezoekers (terwijl de Gemeente-Stadsmonitor ook de niet-bezoekers bevraagde): “Over de hele lijn steeg de tevredenheid van bezoekers: de collectie en het aanbod, de infrastructuur, de openingsuren, de dienstverlening, het lidgeld en het boetesysteem werden allemaal consistent beter beoordeeld in 2018 dan in 2004 (het vorige gebruikersonderzoek bij bibliotheekbezoekers, red.).” 8 op 10 bibliotheekbezoekers oordelen dat de bibliotheek bijdraagt aan ons algemeen welzijn - zeker in tijden van corona - zo leert ons het andere recente gebruikersonderzoek van UAntwerpen en VVBAD (2021).
De Gemeente-Stadsmonitor schetst met deze cijfers een actueel beeld van het bibliotheekbezoek en de tevredenheid van de openbare bibliotheek als voorziening, al blijft dat een erg algemeen beeld. Voor verklaringen en evoluties is verder grootschalig onderzoek nodig. Wie wil, kan online de cijfers voor zijn gemeente raadplegen.
Lees ook
Deel dit artikel:
