Terugblik ‘Maak van je school een inspirerende leesomgeving’
Iedereen Leest begeleidde een aantal maanden twintig basisscholen die werkten aan een inspirerende leesomgeving. Op een slotdag kwamen de deelnemers samen om terug en vooruit te blikken. Uit de eindvaluatie blijkt dat het traject resulteerde in meer ruimte en aandacht voor lezen op school en in de klas. Zes bouwstenen zijn daarbij cruciaal voor het realiseren van een inspirerende leesomgeving.
In opdracht en met steun van de ministers van Onderwijs en Cultuur werkte Iedereen Leest in samenwerking met CANON Cultuurcel het traject ‘Maak van je school een inspirerende leesomgeving’ uit. In maart 2019 konden basisscholen zich kandidaat stellen via een online oproep. Uit de meer dan 200 inzendingen selecteerde een jury op basis van een aantal inhoudelijke en formele criteria twintig scholen verspreid over Vlaanderen, zowel gewoon als buitengewoon onderwijs.
Boekenpakket als boost
De middelen, ter beschikking gesteld door de minister van Onderwijs, werden integraal gewijd aan de aankoop van boekenpakketten. Elke deelnemende school kon ongeveer 160 boeken aankopen. Een gevarieerd, thematisch divers en actueel boekenaanbod om in de klas mee aan de slag te gaan, is immers een belangrijke basis van een inspirerende leesomgeving. Vanuit Iedereen Leest werden middelen en tijd voorzien voor begeleiding en ondersteuning op maat van de school, want werken aan een inspirerende leesomgeving vergt inzet op diverse aspecten.
Elkaar inspireren
Op verschillende momenten bracht Iedereen Leest de twintig scholen samen, zoals op de startdag en slotdag, als op bijeenkomsten van het netwerk Lezen op School. Deelnemers kregen inspiratie aangereikt tijdens tal van workshops en vormingsmomenten. Daarnaast was er ook voldoende ruimte en tijd om ervaringen uit te wisselen. De scholen deelden welke acties ze ondernamen, hoe ze de boeken introduceerden bij leerlingen en hen hielpen bij hun boekenkeuze, hoe ze samenwerken met de bibliotheek … Een kleine greep uit de good practices die werden gedeeld:
- Hoe meer de leerkrachten en leerlingen betrokken werden bij het samenstellen van de boekenpakketten, hoe krachtiger de interesse voor het gehele traject. Iedereen Leest stelde inspirerende titellijsten samen waarvan de scholen gebruik konden van maken. De scholen kregen ook ruimte voor eigen suggesties. Sommige scholen deden ook beroep op de bib of de lokale boekhandel voor bijkomend advies.
- Door de boekenpakketten bij aankomst op school niet zomaar in de rekken te plaatsen, maar van het uitpakken en verdelen van boeken een teammoment te maken, ontdekten meer leerkrachten het nieuwe leesmateriaal en werd er sneller over de titels gepraat. Wie het boekenaanbod op school kent, kan gerichter een boek aanbevelen bij zijn of haar leerlingen.
- Tijdens personeelsvergaderingen werd er op meerdere scholen tijd gemaakt om een leerkracht een boek kort te laten voorstellen. Sommige leraarskamers voorzagen een plek om het favoriete boek van de klassen te tonen.
- Wanneer de boeken in de klas veel zichtbaarder zijn voor leerlingen – door boeken bijvoorbeeld frontaal te zetten en binnen het bereik van de leerlingen – maken boeken meer deel uit de leeromgeving. Boekenhoeken en knusse leesplekjes nodigden de kinderen dan weer sneller uit om te bladeren in de nieuwe boeken en zo getriggerd te worden om te lezen.
- Leerkrachten die leerlingen stimuleerden om boeken uit het rek te halen om informatie op te zoeken, zagen ook dat boeken op die manier meer tot leven kwamen. Leerlingen wisten zo ook sneller wat er in hun klasbib te vinden is en grepen dan ook spontaner naar een boek. Veel leerkrachten lazen ook aan het begin van de dag voor uit de nieuwe boeken. Wie nog meer tips zoekt om leerlingen te prikkelen met boeken, kan de handleiding ‘Werken met boeken in de klas’ downloaden.
Andere tips voor een inspirerende leesomgeving:
- Ga voor het klassikaal bibliotheekbezoek in gesprek met leerlingen over welke boeken ze graag in hun klasbib willen; maak samen een leeslijst aan.
- Laat leerlingen een leeslogboek bijhouden waarin ze noteren welke titels ze hebben gelezen en wat ze er leuk en minder leuk aan vinden – wanneer je als leerkracht hierover regelmatig met de leerlingen praat, krijg je een beter zicht op hun interesses en leesvoorkeuren.
- Help leerlingen om hun leesvoorkeuren te ontdekken door hen een boek op de vernieuwde Boekenzoeker te laten zoeken.
- Stimuleer kinderen om vrij te lezen tijdens de middagpauze in de schoolbib of voorzie als leerkracht vrije leesmomenten tijdens de lessen.
- Maak leerlingen enthousiast om met elkaar over boeken te praten in bijv. een coole omgeving zoals een ‘leeslab’ of een ‘geheime boekenclub’.
- Altijd een succesnummer: organiseer een speeddate met boeken tussen leerlingen!
- Sommige leerkrachten lazen voor in elkaars klas of observeerden collega’s uit interesse en wisselden tips met elkaar uit. Op die manier inspireerden zij elkaar veel meer en voelden ze zich ook meer betrokken bij samen werken aan een inspirerende leesomgeving.
Iedereen Leest communiceerde tussentijds met de scholen via nieuwsbrieven en elke school kreeg op basis van haar eigen noden en vragen de nodige ondersteuning van Iedereen Leest. Die ondersteuning nam verschillende vormen aan, gaande van gesprekken tijdens plaatsbezoeken, het aanreiken van inspirerende voorbeelden of het invullen van workshops tijdens pedagogische studiedagen. Elke school werd door Iedereen Leest bezocht en kreeg advies op maat.
Zes bouwstenen voor een inspirerende leesomgeving
Op 13 januari 2020 rondde Iedereen Leest het traject af met een slotdag voor alle twintig scholen in bib Utopia (Aalst). Ook de bibliotheken, waarmee de scholen samenwerken, werden uitgenodigd voor een rondetafelgesprek. Naast enkele workshops en een auteurslezing, getuigden enkele scholen wat hun deelname aan het traject op school teweegbracht: van een boekenmeubel installeren in elke klas, het bibliotheekbezoek anders invullen, meer praten over boeken in de klas, een schoolbibliotheek (her)inrichten, meertalig voorlezen met ouders tot plannen voor het uitwerken van een structureel leesbeleid. Heel veel verschillende initiatieven die vallen onder zes bouwstenen voor een inspirerende leesomgeving:
- Een gevarieerd en aantrekkelijk boekenaanbod
- Toegankelijke leesplekken
- Tijd voor leesplezier
- Betrek ouders en leerlingen
- Werk samen met partners
- Werk een leesbeleid uit
Bekijk het filmpje waarin deelnemers aan het woord komen om meer te weten over de zes bouwstenen (en lees verder onder het filmpje):
Effecten op korte én lange termijn
Alle twintig scholen blikten tevreden terug op verschillende acties die ze ondernamen. Het traject werd als intensief ervaren, maar elke school vond het de tijdsinvestering waard. Het begeleidingstraject werd als waardevol ervaren en de aangereikte handvaten als zeer nuttig. Deelnemers gaven aan dat ze in de toekomst nog meer willen inzetten op bepaalde onderdelen van een inspirerende leesomgeving. De grootste uitdaging blijkt op veel scholen het hele schoolteam mee te krijgen in een leesbeleid. Een andere stevige uitdaging is het uitbouwen van een doorgaande leeslijn, vooral bij de overgang van het kleuter- naar het lager onderwijs. Dit traject bleek vooral een belangrijke motiverende start om blijvend in te zetten op leesplezier en leesmotivatie. Het effect op korte termijn van dit traject is vooral een hogere zichtbaarheid van lezen en boeken op school. In meer klassen wordt er gewerkt met en gepraat over boeken en zowel tijdens de lessen als tijdens vrije momenten wordt er meer ruimte gemaakt om te lezen of om voorgelezen te worden.
Ook op lange termijn zal dit traject hopelijk impact genereren. Tijdens de schoolbezoeken zag Iedereen Leest dat er veel acties en beleidsplannen in de maak waren en dat er toekomstplannen werden gesmeed. De meeste scholen gaven ook aan dat dit traject hen aan het denken heeft gezet. Het boekenpakket bleek soms een trigger te zijn geweest om deel te nemen, maar tijdens het traject kwamen velen tot de bevinding dat de deelname zelf vooral het verschil heeft gemaakt.
Lees ook
Deel dit artikel:
